Svetac svih svetaca

 DA li znate ko je bio sveti Nikola, jedan od najvećih i najviše poštovanih svetitelja pravoslavne i rimokatoličke crkve, svetitelj koga uvažavaju i muslimani na Istoku i svetitelj koji je najčešća porodična slava kod Srba?
Odgovor na ovo jednostavno pitanje nije jednostavan. U liku svetog Nikole kriju se zapravo dve ličnosti koje su živele u različita vremena. Zato ćemo dvojicu svetitelja označiti pridevima "stariji" i "mlađi". Sveti Nikola "stariji", koji je poticao iz Mire, grada u maloazijskoj oblasti Likiji, na domak Atalije, živeo je u završnim decenijama III i prvim decenijama IV stoleća.
S druge strane, kult ovog svetitelja se nekoliko puta pominje u Žitiju Nikole iz Siona, odnosno svetog Nikole "mlađeg", koji je živeo blizu Mire, a kao tradicionalni datum njegove smrti navodi se 10. decembar 564. U kasnijim vremenima, došlo je do preklapanja ove dvojice svetitelja koji su nosili isto ime i poticali sa istog područja, ali su živeli u različitim vremenskim razdobljima. Kako bilo, Sveti Nikola se praznuje 19. decembra.
Iz podataka o svetom Nikoli "starijem", saznajemo da su mu roditelji bili Teofan i Nona i da je bio jedinac. Kao dečak je pohađao školu i bio veoma obrazovan, a stric Nikola, po kojem je dečak i dobio ime, bio je episkop. Mladi Nikola krenuo je stričevim stopama i gradio karijeru sveštenika.
Ostala su zabeležena mnoga dobročinstva koja je činio. Tako je, na primer, pomogao nekom čoveku iz Patrasa, ocu triju ćerki, nekada veoma bogatom, koji je sticajem okolnosti dopao velike bede. Kasnije, kada je brodom putovao u Palestinu, molitvom je rasterao veliku buru i spasao saputnike.
Po povratku, Nikola je stupio u manastir, a kasnije je postao episkop grada Mire. Bilo je to za vladavine rimskih careva Dioklecijana i Maksimijana na prelazu iz III u IV stoleće. Ovi imperatori su progonili hrišćane, pa je i Nikola dopao tamnice, iz koje se izbavio tek za vlade Konstantina Velikog.
Kada je nastupila glad u Miri, na čijoj je episkopskoj stolici sedeo Nikola, on se u snu javio trgovcu žitom u Italiji i dao mu je tri zlatnika na ime kapare, pa je ovaj umesto na drugu stranu, gde je smerao, došao u Miru i spasao tamošnje žitelje.
Episkop Nikola se proslavio još jednim podvigom kada je spasao neke putnike koji su iz Egipta brodom putovali u Likiju.
Ovaj božiji čovek se upokojio u poodmakloj starosti. Preminuo je 6. decembra i bio sahranjen u Sabornoj crkvi u Miri. I posle smrti, kako beleži njegov hagiograf, Nikola je činio čuda, na kopnu i na moru.
Njegova najranija čuda vezuju se za VI stoleće, kada je, navodno, posredovao da se izbave tri nevino osuđena građanina Mire kojima je pretilo pogubljenje. U isto vreme počinje i da se slavi u tom gradu, a veruje se da je i tamošnja crkva sv. Nikole nastala na mestu gde je već postojala starija bazilika.
Smatra se da je zapis o Nikolinom životu, takozvani martirion, napisan između 520. i 530. godine. Istoričar Prokopije saopštava da je Justinijan u Carigradu, u VI stoleću, na morskoj obali, sagradio crkvu posvećenu svetom Prisku i svetom Nikoli, i to je bila prva crkva u vizantijskoj prestonici posvećena ovom svetitelju.
U to vreme više se znalo o drugom svetitelju Nikoli iz Siona, odnosno svetom Nikoli "mlađem", čije je žitije ubrzo posle njegove smrti (564) napisao monah manastira Siona. Iz njega se vidi da je Nikola činio čuda, da je u dva navrata putovao u Jerusalim, a da je najveći deo života boravio na Likiji.
Kasnije, ali svakako pre Dž stoleća, ova dva svetitelja, Nikola iz Mire (IV stoleće) i Nikola iz Siona (VI stoleće), u literarnoj tradiciji slila su se u jednu ličnost. Do širenja kulta svetog Nikole, ne samo na Istoku, nego čak i na Zapadu, dolazi u IDž stoleću. Tako vizantijski hroničar Teofan donosi priču kako su Arabljani 809. godine napali Miru i pokušali da devastiraju svetiteljev grob, ali su opljačkali pogrešnu grobnicu.
Posle toga podigla se strašna oluja koja je arapskoj floti prouzrokovala velike gubitke i prisilila napadače da se povuku. Odbijanje arabljanskog napada hroničar Teofan pripisuje upravo svetom Nikoli.
Drugi književni izvori kazuju da se u IDž stoleću kult svetog Nikole proširio i u Carigradu. Tako mu je Teodor Studitski, čuveni vizantijski monah i crkveni pisac koji je preminuo 826. godine, posvetio tekst. Do druge polovine IDž stoleća kult svetog Nikole dosegao je velike razmere i značaj.
Uopšte, IDž stoleće je zlatno doba u kome se o svetom Nikoli piše žitije, opisuju mnoga čuda koja je činio i posvećuju mu se pesme. Čitav niz enkomiona (pohvalnih slova) i himni bio je tada sastavljen u njegovu čast. On je u to vreme smatran opštim zaštitnikom, zastupnikom i spasiocem celog hrišćanskog sveta, on je najpoštovaniji svetitelj.

ISUS JE BOG
KAO što je poznato, Konstantin je čuvenim Milanskim ediktom o verskoj toleranciji, 313. godine, dozvolio hrišćanima slobodu ispovedanja svoje vere. Kada je car sazvao Prvi vaseljenski sabor u Nikeji, 325. godine, među 318 otaca-učesnika bio je i Nikola. Zabeleženo je da je u žaru diskusije navodno ošamario bezbožnog Arija koji Isusa Hrista nije smatrao Bogom. Zbog toga su ostali učesnici najpre negodovali i nameravali da ga kazne, ali posle posredovanja Isusa i njegove majke Bogorodice, ne samo da su odustali od toga, nego su i pohvalili Nikolinu božansku revnost.
(Nastaviće se)