Progon počeo na Uskrs

JEDNA od prvih provokacija, 2. aprila 1995. kada je na srpsku pravoslavnu crkvu u Dubrovniku bačena bomba, a odmah zatim i kada su nanesena veća ili manja oštećenja na pravoslavnim crkvama - u Zagrebu, Osijeku, Karlovcu, značili su pravu najavu vojne operacije „Bljesak“ 1. i 2. maja protiv zapadne Slavonije.

Državne i vojne pripreme u Hrvatskoj otpočele su nešto ranije. Posle „balvan revolucije“, kojom su krajiški Srbi protestovali zbog izdvajanja Hrvatske iz Jugoslavije, Tuđman je preduzeo niz aktivnosti za koje se, počev od 1991, u hrvatskoj terminologiji koristi ime domovinski rat, valjda po ugledu na ruski otadžbinski rat.

Rezolucija 981 doneta tri godine ranije, 30. juna 1992, zahtevala je „od vlade Hrvatske da povuče armiju na položaje koje je držala pre svoje ofanzive od 21. juna 1992. i da obustavi neprijateljske vojne aktivnosti u zonama pod zaštitom snaga UN“ (Unprofor).

Isto tako zahtevalo se „od preostalih jedinica Jugoslovenske narodne armije, srpskih snaga teritorijalne odbrane u Hrvatskoj... da se strogo pridržavaju svojih obaveza prema mirovnom planu UN, posebno kada je reč o povlačenju i razoružavanju svih snaga“. Do otpočinjanja ofanzive na zapadnu Slavoniju, vojska Republike Hrvatske je sprovela dve vojne ofanzive: na Maljevačkom platou 1992, a 1993. i u Medačkom džepu.

UN su odlučile da u „ružičastim zonama“, sektorima nazvanim prema četiri strane sveta, pojača Unprofor sa dodatnih 60 vojnih posmatrača i 120 civilnih policajaca. Tako je UNPA zona „Zapad“ obuhvatala zapadnu Slavoniju; „Sever“ i „Jug“ činile su Kordun, Lika, Banija i severna Dalmacija, dok je zona „Istok“ pokrivala istočnu Slavoniju, Baranju i zapadni Srem. Unprofor, kao snage za zaštitu Ujedinjenih nacija formiran je 21. februara 1992, na osnovu Rezolucije 743 Saveta bezbednosti.

Komentari italijanske diplomatije ocenili su Rezoluciju 981, kojom se ukidaju „ružičaste zone“ kao „mač sa dve oštrice“, što se uskoro pokazalo tačnim.

Ubrzo je usledilo prevoženje oružja i municije iz Zagreba za muslimanske i hrvatske snage na bihaćkim položajama. Vojne snage Republike Srpske Krajine su iznad Ogulina 9. aprila 1991. oborile jedan helikopter, krcat oružjem i municijom, uprkos dva sporazuma o prekidu vatre iste godine.

Pošto je Majkl Vilijams, potparol UN u Zagrebu, bio jasan da mirovne snage još neće napuštati sadašnje položaje u ukinutim zaštićenim zonama, opšte raspoloženje najbolje je okarakterisao Istarski demokratski sabor koji je ovako ocenio nastojanje Franje Tuđmana o nadzoru granica:

„Jasno je da je politika predsednika Tuđmana utemeljena na lažnoj predstavi o tobožnjem velikom ugledu koji Hrvatska uživa u svijetu, ali sada je doživjela težak udarac. Prije svega, nema ni govora o nekom nadzoru državnih granica Hrvatske sa Srbijom i Crnom Gorom, odnosno sa Bosnom i Hercegovinom, jer će Misije UN, prema slovu rezolucije, pružati samo pomoć u kontroli, i to samo promatranjem i izvještavanjem prelaza vojnog osoblja, opreme, zaliha i oružja!“

To je već 5. aprila potvrdio i Jurij Čižik, potparol Unprofora sa sedištem u Beogradu, ali je zbog Rezolucije 981 vlada Krajine zabranila kretanje patrolama UN u zapadnoj Slavoniji, protiv čega je odmah reagovala Komanda UN u Zagrebu, navodeći da takve odluke može da donese samo Savet bezbednosti.

Hrvatska je putem svoje TV nastavila da dezinformiše domaću, a isto tako i svetsku javnost. Tako je u jednoj televizijskoj reportaži prikazan snimak koncentracionog logora u kome vojnici RSK čuvaju muslimanske zarobljenike „koji žive u necivilizacijskim uvjetima“. Reporteri TV se neprekidno zalažu za bolje životne uslove „stradalnika domovinskog rata“.

Tih aprilskih dana dvadesetak sela sa srpskim stanovništvom još su pokazivala sliku ratnog razaranja odranije: potpuno raseljena sela, u kojima su „zengovci“ (Zbor narodne garde) opljačkali sve kuće, a zatim ih zapalili.

Saborski zastupnik Srpske narodne stranke u Zagrebu Veselin Pejnović neuspešno je ukazivao na to da se srpsko stanovištvo proganja, kuće pljačkaju i pale, na osnovu čega je Albert Rabić, od Tuđmana postavljen za šefa Ureda za izbjeglice, poslao Pejnoviću ovakav iskrivljeni odgovor:

„U tih desetak sela koje spominjete živjelo je prije domovinskog rata oko 1.400 osoba. Polovica je njih, oko 700 osoba, otišlo zajedno s pobunjenim Srbima, četnicima u Bosnu i Hercegovinu. Sela su popaljena i opljačkana u ratnim djelovanjima i u povlačenju tih pobunjenih Srba još prije Božića 1991. godine. Ostalih 700 osoba, koje su ostale u tim selima, smjestili smo kod obitelji i u domove u Požegi i Velikoj, radi njihove sigurnosti!“

Obračun sa srpskim stanovništvom Hrvatska je započela upravo na krvavi Uskrs 1991. godine, na osnovu tačke 3 Programa Hrvatske demokratske zajednice (HDZ) iz 1990. U okviru tog programa - ili progona Srba; hrvatska policija napala je i pobila gomilu Srba na Plitvicama.

Ovo nisu bili usamljeni i glasni dokazi Srpske narodne stranke, koja je prvu takvu informaciju objavila 6. aprila 1991, navodeći isto tako, da je rat na ovim područjima izbio radi proširivanja teritorije tzv. Velike Hrvatske i njenog prostiranja do Drine, što je jasno asociralo na slične metode NDH 1941.

Opšti stav u Hrvatskoj bio je da je „Hrvatska napadnuta i da je to čist slučaj agresije“, da se Hrvatska brani i, najzad, „da samo najobičniji mazohisti mogu među Hrvatima da traže usamljene ratne zločince kojih, pak, među Srbima ima napretek!“

(Nastaviće se)