Osuđen pre hapšenja

JUGOSLOVENSKE vlasti su vest o Mihailovićevom hapšenju objavile 24. marta 1946, jedanaeset dana posle generalovog prebacivanja u Beograd. Četiri dana kasnije Ministarstvo inostranih poslova SAD uputilo je notu Titovoj vladi:

- Boreći se u najtežim okolnostima, general Mihailović je sa svojim snagama bitno doprineo savezničkoj stvari za koju se Jugoslavija tako hrabro borila.

- Jugoslovenske vlasti treba da znaju da su zahvaljujući neustrašivim naporima snaga generala Mihailovića, mnogi avijatičari Sjedinjenih Država (1944) izbavljeni (iz Jugoslavije) i vraćeni saveznicima.

Sedam dana kasnije Titovo Ministarstvo spoljnih poslova saopštilo je Stejt departmentu da je generalu Mihailoviću u Beogradu već presuđeno:

- Zločini izdajnika Draže Mihailovića prema jugoslovenskom narodu suviše su veliki i užasni da bi se uopšte moglo raspravljati je li kriv ili nije kriv.

IZ LOS ANĐELESA tada se oglasio major američke vojske Džon Knežević:

- Ja sam, kao poznavalac Balkana, bio šef Jugoslovenske sekcije Zajedničke obaveštajne službe Armije i Mornarice Američkih oružanih snaga na Srednjem istoku. To je bila moja odgovornost da upoznam istinu o političkoj i vojnoj situaciji u Jugoslaviji.

- Bez ikakvog dvoumljenja, ja izjavljujem sledeće: general Draža Mihailović nije izdajnik. Ako je on to, tada sam i ja i svaki Amerikanac koji je služio u ovom ratu. On je najveći mučenik ovog rata.

- On i stvar demokratije, pravde, istine, slobode i lojalnosti prema našim prijateljima i saveznicima bili su izdani od strane naše vlade, prepuštanjem jugoslovenskog naroda milosti i teroru Josipa Broza Tita.

- Svaki američki oficir koji je bio poslan kao član Američke vojne misije kod generala Mihailovića potvrdiće istinitost moje izjave. Naša vlada je uvek znala istinu.

- Svaki od 500 američkih avijatičara koji su se (tokom rata) spasli kod generala Mihailovića potvrdiće isto tako moju izjavu, kao što će to učiniti i zvanične američke arhive.

- Pobede generala Mihailovića protiv neprijatelja u kojima su američki oficiri učestvovali kao svedoci bile su pripisane Titovim partizanima. Naše Ministarstvo informacija zadržalo je istinu.

- Pre nego što se uzdigao ruski marioneta Tito, Britanci su generalu Mihailoviću dali manje materijalne pomoći nego što je bilo dovoljno da se opremi jedan bataljon njegovih ljudi. Sve njegove molbe koje su dostavljane našim vlastima bile su uzaludne, jer je g. Čerčil bio gospodar naše spoljne politike na Balkanu.

- 27. mart 1941, kada su oficiri srpske armije napravili državni udar, postavili na presto kralja Petra i izazvali Nemačku i Italiju danas se u Jugoslaviji slavi kao komunistički dan revolucije, a našoj vladi je dobro poznato da je Komunistička partije Jugoslavije, zajedno s Titom, u to vreme vršila sabotaže i aktivnosti pete kolone, jer je njihov gospodar Staljin bio još uvek verni saveznik naciste Hitlera.

- Komunistička aktivnost pre i za vreme napada Nemaca, Italijana, Bugara i Mađara na Jugoslaviju izostala je sve do nemačkog napada na Rusiju.

Major Knežević se na kraju izjave zapitao:

- Ako ne upotrebimo sva sredstva i snagu koja nam se nalazi na raspoloženju da oslobodimo generala Mihailovića, eventualno i jugoslovenski narod, mi ćemo izgubiti našu veru u Boga i svaku pristojnost tako poznatu našem narodu.

- Gde je pravda, gde istina, šta se desilo s našim amerikanskim putem demokratije i idealizma, i s našim nacionalnim ponosom? Zar treba i mi da postanemo jedna marionetska nacija ruske komunističke imperije?

REAGOVALA je i britanska vlada, koja je Titu poslala svedočenje petorice svojih oficira koji su se između decembra 1942. i juna 1944. nalazili u štabu generala Mihailovića. Grupa oficira, sa Armstrongom i Bejlijem na čelu, detaljno je opisala deset napada koje su Mihailovićeve snage od juna 1943. do februara 1944. izvele na nemačke, bugarske i ustaške položaje u Srbiji i Bosni i Hercegovini. U ovim borbama uništena su četiri železnička mosta, oštećen jedan nemački remorker sa šlepovima, oslobođeno je Prijepolje, nacistima i njihovim saveznicima naneti su veliki gubici, a Mihailovićevi borci pomogli su i spasli najmanje 151 savezničkog oficira i zarobljenika.

U dokumentu se izričito kaže:

- Svim citiranim operacijama bili su svedoci najmanje jedan od potpisanih, koji su spremni da o njima daju i detalje, a i da svedoče o sličnim akcijama u drugim delovima Jugoslavije.

KOMUNISTIČKE vlasti Jugoslavije nisu, međutim, tada tražile istinu, već Mihailovićevu glavu. Prema jednoj depeši britanskog ambasadora pri jugoslovenskoj izbegličkoj vladi u Londonu, Tito je još krajem 1943. odlučio da "strelja Mihailovića i neke njegove ljude čim mu dopadnu šaka".

Aprila 1946, pre nego što je podignuta i optužnica protiv generala Mihailovića, presudu protiv njega dopisniku Rojtera iz Jugoslavije saopštio je jugoslovenski ministar finansija Sreten Žujović:

- Draža Mihailović je izdajnik. Veliki izdajnik. O tome ne može biti pitanja. Ako se pokreće bilo kakvo pitanje u vezi sa njim, ono je tehničko, da li ga treba obesiti ili streljati. Narodna volja je odlučila o njegovoj krivici pre mnogo vremena.

KRAJEM APRILA 1946, kad je Aleksandar Ranković izjavio da se "očekuje" da će Draža Mihailović biti optužen i za "predaju Nemcima članova narodnooslobodilačke vojske i savezničkih avijatičara", širom Sjedinjenih Američkih Država dat je znak za uzbunu. Na noge su se diglo 537 američkih i engleskih pilota, koje je Mihailović i po cenu žrtvovanja sopstvenih boraca i srpskog civilnog stanovništva, od avgusta 1944. i početka 1945. spasao od Nemaca i omogućio im da iz Jugoslavije izvuku živu glavu.

Svi su bili spremni da svakog trenutka dođe u Jugoslaviju i da pod zakletvom svedoče o svemu što su svojim očima videli i doživeli u Jugoslaviji, a kad je jugoslovenska vlada odbila njihov zahtev, u Njujorku je samo za nekoliko dana osnovan autoritativni Odbor za pravično suđenje Draži Mihailoviću.

Među 75 članova ovog tela našli su se bivši predsednički kandidat republikanaca Alfred M. London, pet guvernera saveznih američkih država, šest senatora, osam članova Predstavničkog doma SAD , podsekretar SAD za spoljnu politiku Samner Vels i niz istaknutih američkih sudija, pisaca, sudija, advokata, novinara, sveštenika i sindikalnih funkcionera.