Rušenje okoštale ideologije

O "NOVOM talasu", koji je više nego ikada zbližio Beograd, Zagreb i Ljubljanu, danas se ne bi govorilo kao o kulturnoj revoluciji da ga nije prihvatio i podržao čitav niz aktera javne scene - reditelja, slikara, glumaca, muzičara, konceptualnih umetnika, novinara... Osamdesete su, inače, godine razvoja medija, koji su doprineli afirmaciji nove umetničke estetike.

JAVNA medijska scena tih godina bila je dosta skromna i tesna, posebno za kulturne i scenske iskorake. Dva programa na državnoj televiziji, beogradski Studio B, kao neka vrsta lokalnog muzičkog radija kratke forme, kontrolisana štampa i umetnički časopisi rezervisani za etablirane žanrove i teme činili su vladajući medijski prostor.

DUH promene, navala novih ideja i trend sukoba sa okoštalim vrednostima neminovno je uticao i da mediji postepeno naprave zaokret i uhvate se ukoštac sa vremenom. To su bili prvi trenuci hvatanja koraka sa modernim svetom.

KRENULO je doduše stidljivo. Veliki poznavalac muzike Sloba Konjević bio je tvorac emisije "Diskomer" na Studiju B u kojoj je puštao britanske i američke novitete. Njegov program je bio izuzetno slušan i popularan među beogradskom omladinom, koja je na ovom radiju doživela prvi susret sa muzikom koja je budila svet. Konjevićeva emisija muzički je odškolovala gotovo celu generaciju muzičara koji su kasnije preuzeli domaći rokenrol.

Na istom radiju muzikom se bavio i Marko Janković, prateći domaću muzičku scenu. Njegov glas postaće jedan od zaštitih znakova radio-programa.

DOBAR duh Beograda tog vremena, bez sumnje jeste i Dubravka Duca Marković. Ćerka poznatog televizijskog para spikerke Ljiljane i doajena Akeksandra Markovića, još kao dete našla se pred kamerama. I sama dete panka, član svih važnih gradskih društava i nezaobilazan deo ekipe koja se probijala svojom muzikom tražila je mogućnost da svoja interesovanja prenese i drugima.

PRILIKA se ukazala njenim dolaskom na Televiziju Beograd, gde će ubrzo početi da vodi i uređuje "Hit meseca". Ova emisija, zamišljena kao replika britanske Pop of the pops, vrlo brzo je dobila Dubravkin autorski pečat. "Hit" je postao najbolji promoter muzike novog talasa i mesto gde je šira javnost prvi put videla "Šarla Akrobatu", EKV, "Električni orgazam"...

PROBOJU ideja nove generacije doprineli su i pionirski muzički TV projekti poput "Rokenrolera", koju su osmislila dvojica reditelja - Boris Miljković i Branimir Dimitrijević Tucko. Njihovo druženje sa umetničkim fotografom i pretečom advertajzinga Draganom Papićem rodilo je vizuelnu estetiku koja je napravila pomak u kulturi osamdesetih.

NjIHOVA emisija kreirala je imidž novog talasa, koji su oni želeli da osmisle kao avangardni pokret. "Rokenroler" se emitovao na Drugom programu. To je bio poligon na kome su svoj vizuelni identitet izgradili gotovo svi beogradski bendovi. Boris i Tucko odlično su vladali tehnologijom, a omiljena alatka bila je "hroma ki" tehnika - prepoznatljivo belo platno na kojem se naknadno vizuelno generisala slika. Oni su se živo interesovali za video-art, a snimili su i dva TV filma - "Ruski umetnički eksperiment" i "Šumanović portret umetnika".

PUT kojim su prošli urednici i voditelji novih formi na televiziji i radiju prokrčila je neku godinu ranije njihova prethodnica u vidu legendarne emisije "Petkom u 22". Urednik je bila Zora Korać, koja je u svojoj redakciji okupila vrhunsku ekipu saradnika. Tu su bili Srđan Karanović, Mika Oklop, Filip David, Nebojša Đukelić, Dunja Blažević, Isidora Sekulić... Za režiju su bili zaduženi mladi reditelji Peca Nikolić i i Stanko Crnobrnja. Ekipi koja je radila "Petkom u 22" zajednička je bila radoznalost i sklonost ka prilagođavanju televizije novim idejama. Najveće zasluge za to pripadaju upravo Zori Korać, koja je prethodno otvorila vrata televizije celoj filmskoj češkoj školi i mnogim drugim umetnicima.

UPAMĆEN je i Crnobrnjin šou-program "Beograd noću", u kojem je glavna zvezda bio beogradski umetnik i muzičar Oliver Mandić. Ovaj šou dobio je prvu nagradu na prestižnom festivalu u Montreu. U ovom programu, dizajner i stilista bio je, uz Crnobrnju, i kontroverzni beogradski umetnik Kosta Bunuševac.

KONTROVERZI, inovacija i duha kulturnog prevrata nije nedostajalo ni u omladinskoj štampi, koja je jedan od zaštitnih znakova epohe pozne Jugoslavije. To se posebno odnosi na muzičke magazine, među kojima se svojim kvalitetom ali i uticajem posebno izdvajao "Džuboks", koji je uređivao Peca Popović. Novine koje su izlazile do 1985. snažno su stale iza novotalasnih bendova, kanališući njihove poruke u kulturni pokret. Umetničkoj revoluciji, posebno na planu muzike, doprinela su i brojna umetnička imena autora koji su pisali za "Džuboks" - Petar Janjatović, Nebojša Pajkić, Gordan Škondrić, Dinko Tucaković, Aleksandar Žikić, Petar Luković, Momčilo Rajin, Dragan Kremer, Miroljub Nikolić Šer...

PRIHVATAJUĆI nove trendove, omladinska štampa čvrsto je zagazila u doba promena. To se posebno odnosi na tri lista koja su krojila umetnički, ali i politički, ukus mladih Jugoslavije - beogradski "Student", zagrebački "Polet" i ljubljanska "Mladinu". Sva tri lista napustila su okoštali koncept novina za mlade sa rubikama "Iz naših krajeva", "Putevima revolucije", "Nove nade", "Sa radnih akcija" i sadržaj prilagodili interesovanjima nove generacije. Objavljivali su atraktivne i provokativne tekstove o rok muzici, stripu, filmu, fotografiji i supkulturnim fenomenima. Nisu im strani bili ni maniri ulice, žargon i psovke, što je neretko izazivalo sablazan konvencionalnih krugova.

BEOGRADU je posebno bio interesantan "Polet", koji je uređivao Pero Kvesić, doguravši do tiraža od čak 150.000 primeraka po broju. "Student" se svuda čitao, a posebno su citirani provokativni intervjui po kojima je njegova redakcija bila prepoznatljiva. Pečat "Mladini" davale su polemike o situaciji u društvu i položaju mladih. Ove novine, iako često na ivici ironije i sarkazma, rušile su toteme vladajuće ideologije, nudile svoje tumačenja i bez straha ulazile u sukobe sa establišmentom.

BILO je to vreme postavljanja neprijatnih pitanja, koja su uglavnom ostajala bez pravih odgovora. Svojevrsni je fenomen da je govoto cela aktuelna prva postava novinara, urednika kolumnista i politikologa beogradske i zagrebačke novinarske scene prošla kroz redakcije "Poleta" i "Studenta". U njima su osamdesetih godina rojile ideje, vodile polemike, a zapamćene su i kao vrhunske škole novinarstva.

FENOMEN kulturne renesanse koju predvode razbarušeni klinci, pod uticajem omladinske štampe, više ne ignorišu ni etablirane novine. Tekstovi o fenomenu umetničkog novog talasa sve češće se pojavljuju u "Startu", "Dugi" ili "Zum reporteru". Interesantno je da je prva recenzija muzike "Pankrta" u beogradskom NIN-u izašla iz pera Aleksandra Tijanića.