Istorijski poziv električarima

ELEKTRIČARI - pažnja! Pozivaju se vokalno-instrumentalni sastavi za učešće na "Velikoj reviji električara" koja će biti održana 9. januara na Beogradskom sajmu. Specijalni žiri od deset poznatih muzičara napraviće rang-listu od deset sastava. Žiri će, pored toga, predložiti ansambl kome će Produkcija ploča RTB snimiti ploču.

VELIKU pažnju širom tadašnje Jugoslavije izazvao je oglas ove sadržine objavljen u decembru 1965. godine na srednjim stranama "Večernjih novosti". Isto obaveštenje, dopunjeno detaljima organizacije takmičenja, svakodnevno je ponavljano gotovo mesec dana na stranicama našeg lista rezervisanim za muziku, film i zabavu. Ovaj poziv upućen muzičkim grupama koje su svirale "na struju" označio je početak jednog od najvažnijih događaja u istoriji domaće pop kulture - beogradske gitarijade, održane u tri faze tokom januara i februara 1956. godine. Koncert održan pre tačno pola veka na velika vrata uveo je rokenrol u Jugoslaviju, njene medije, društvene i kulturne tokove. To je jedan od ključnih događaja u zaokretu socijalističke države od Istoka ka Zapadu i temelj njenog budućeg kulturnog sazrevanja.

ZAHVALjUJUĆI ovom događaju, iza koga su vizionarski, prepoznavši rađanje svetskog muzičkog talasa, stale "Večernje novosti", najveći deo Jugoslavije prvi put je upoznao rokenrol. To je i vreme zvanične potvrde postojanja i značaja nove supkulture - slika pobedničkih "Elipsi" na prvoj strani našeg lista prva je rokenrol fotografija ikada objavljena na naslovnoj stranici tadašnjih masovnih medija. Prizori sa euforističkih koncerata ispod kupola Sajma, ovekovečeni foto--aparatom velikana jugoslovenske fotografije Tomislava Peterneka i Nikole Bibića, za mnoge su bili prvi susret sa novim načinom zabave mladih generacija.

RAZBARUŠENOST, lakoća i svežina rokenrola konačno su i nepovratno kročili na vrata totalitarne, krute i dogmatske Jugoslavije. Upliv zapadne muzike u kulturni diskurs omeđen komunističkom ideologijom, mantrom bratstva i jedinstva i kozaračkim kolom kao željenim modelom masovne kulture, bio je prekretnica u razvoju tada još mlade socijalističke države. To je ujedno i nagoveštaj burnih promena koje su tih godina postajale sve vidljivije na političkoj, privrednoj i kulturnoj sceni Jugoslavije.

ROKENROL je na jugoslovensku scenu stupao bojažljivo, osvajajući prostor i ljude. Tvrdim putem opskurne folklorno-boemsko-zavičajne posleratne estrade probio se džez, najavivši dolazak muzičkog konglomerata koji se već decenijama naziva "rok" ili "rokenrol". Sa južnoameričkih polja pamuka nova muzika je na beogradsku kaldrmu stigla u vidu svinga, diksija i lakih šlagerskih nota takozvane zabavne muzike. Šezdesete godine, međutim, donele su i prve prave rok sastave i nastupe. Mladići na pragu sazrevanja prigrlili su novu muziku, nabavili električne gitare i počeli svoje "rokanje i rolanje". Organizovane su igranke, koncerti, pa čak i grupni nastupi nalik na male festivale.

Rokenrol je snažno zakucao na vrata Jugoslavije. Čekao se samo jedan veliki događaj, još jedan spektakl. Za to su se ubrzo pobrinule "Novosti".

IDEJA o održavanju jednog grandioznog koncerta, koji bi okupio najbolje električarske grupe tadašnje Jugoslavije rođena je polovinom 1965. godine. Igrankama, studentskim klubovima i košarkaškim terenima Beograda godinama je stvarao euforiju već prevaziđani "beogradski Elvis Prisli", Mile Lojpur, i to na sličan način kako je u Zagrebu radio njegov hrvatski pandan Karlo Metikoš, poznatiji po svom nadimku Met Kolins. To je, međutim, i vreme kada već uveliko sviraju i stiču popularnost zvezde ranog električnog rokenrola - beogradske "Siluete", "Elipse", "Iskre", "Zlatni dečaci", zagrebačke "Sjene", "Bijele strijele", "Atomi"...

SCENA je stvorena, ali njene razmere nisu bile vidljive. One će se spoznati tek početkom naredne 1966. godine, na dotad neviđenom takmičenju - "Velikoj reviji električara".

Odluka o njenom održavanju doneta je u zgradi "Borbe", a njeni detalji brušeni su u okolnim kafanama "Prešernova klet", "Pod lipom", "Grmeč" i "Šumatovac". Očevi prve gitarijade su legendarni urednici Branko Bosić i Jovan Hadži Kostić, novinari Dragan Jelić i Veca Mladenović. Ova ekipa čuvenih novinara, predvođena legendarnim glavnim urednikom Slobodanom Glumcem, nepogrešivo prepoznajući tokove velikog sveta i hrabro prihvatajući njegove vrednosti, živela je ispred svog vremena.

JEDAN od njihovih najvećih iskoraka jeste i dodatak "Gong", prvi podlistak u jugoslovenskoj mejnstrim štampi u potpunosti posvećen rokenrolu. Uspešan projekat koji je bio ravan medijskom čudu toga vremena bilo je i osnivanje "TV novosti", jedinstvene hronike televizije, filma, muzije i zabave na ovim prostorima, koja i danas živi svoj život.

Prema jednoj od verzija, Bosiću je došao jedan od tadašnjih menadžera "Silueta" sa prelogom da "Novosti" podrže svirku po ugledu na "Paradu ritma", takmičarski nastup više sastava koji je nekoliko puta ranije održavan u Beogradu.

"Mi imamo bolju ideju. Napravićemo veliko takmičenje sastava iz cele Jugoslavije", uzvratio je Bosić i možda i nesvesno povukao istorijski potez u istoriji rokenrola i pop kulture na ovim prostorima.

ISPOD rotacije "Borbine" štamparije, koja je svakodnevno izbacivala tiraž "Večernjih novosti" meren stotinama hiljada primeraka, počele su da izlaze najave predstojećeg događaja. Rok grupe, da bi se napravila razlika sa onim starijim koje su negovale mahom akustičnu muziku, nazivane su "električarima". Ovaj termin učinio je da se na gitarijadu prijavi i više desetina zanatlija, verujući da je u pitanju još jedno od strukovnih takmičenja, koja su se tih godina redovno organizovala.

POSLEDNjIH dana decembra 1965. i januara naredne godine na duplerici "Novosti" najavljuju se propozicije takmičenja. Određen je rok za prijave sastava do 4. januara naredne godine. Vođe grupa prijavljivale su sastave u redakciji na trećem spratu zdanja na tadašnjem Trgu Marksa i Engelsa, a određen je i fond za nagrade. Prvoplasiranom bendu, uz snimanje albuma, pripašće 200.000 dinara, sastavu koji osvoji drugo mesto 150.000, a trećeplasiranom sastavu iznos od 100.000 dinara. Primarni cilj je bio plasman među prvih deset grupa, koje je vrednovao žiri u kome su bile zvezde toga doba - pevači Đorđe Marjanović i Lola Novaković, glumica Milena Dravić, muzičar Zoran Jovanović, urednik u PGP-u Dušan Budimirović, novinari Jovan Hadži Kostić i Dragan Jelić....

Najveća rokenerol žurka koju će Jugoslavija videti bila je spremna da počne.

Sutra: Duh zapada stiže u Jugoslaviju