Ličanin brži od lokomotive

NAVRŠILO se sto deset godina otkako se Srbi ozbiljno bave sportom u Americi. Ta tradicija je iskovana na krilima sportskog društva Sokol iz Srbije, koju su naši iseljenici poneli sa sobom u daleku “Ameriku čemeriku”. Prvo srpsko društvo “Sokol” u Americi osnovano je u Čikagu 18. januara 1906. godine. Dve godine kasnije u Klivlendu, a 30. maja 1909. u Sinsinatiju, u državi Ohajo. U Klivlendu je Mane Momčilović bio starešina, a Novica Krivokapić načelnik.

Početkom 1909. godine, Stevan Sibulj i Pera Sremac osnovali su prvi “Srpski soko” u Detroitu, koji je imao 80 članova. Starešina je bio čuveni Mita Petljanski. Četiri godine posle toga, osnovan je još jedan “Srpski soko” u Detroitu, a osnivači su Matija Stijačić, Trivo Korać i Anđelko Jokić. Instruktor im je bio Petar Nikolić Kumanovac, čuveni sokolski vođa iz Srbije. Naredne, 1910, osnovano je već sedam sokolskih društava.

KLUBOVI su formirali jedinstvenu “Srpsku sokolsku župu” 1. oktobra 1911. Sastanku je prisustvovao Petar O. Stijačić, kao predstavnik Srpskog kulturnog i dobrotvornog fonda iz Njujorka. Sedište Župe bilo je u Geriju. U pravilima se iznosi kao osnovno:

“Zadatak je Srpskog sokola da svoje članove osposobljava za narodni srpski i građanski poziv, i da podiže duh u srpskom narodu. Radi toga je obavezno telesno razvijanje, moralno vaspitanje, a naročito nacionalno prosvećivanje”.

Uostalom, i sam Mihajlo Pupin je tada zapisao:

“Pod krilima Srpskog sokola mi očekujemo sjedinjenje Srpskog naroda.”

Svaka crkveno-školska opština i svaka srpska zajednica, i organizacije “Sloga”, “Srbobran”, potom Srpska narodna odbrana i Srpski narodni savez, imala je svoja sportska društva Sokol i svoje klubove i timove. U Alikvipi, u državi Pensilvaniji, srpski doseljenici su se strasno bavili sportom, posebno američkim fudbalom. Postojali su timovi iz pensilvanijskih čeličana, crkava, etničke ekipe, školski timovi, ali i oni iz pivnica. Srbi u ovom gradu počeli su da dobijaju univerzitetske sportske stipendije još tridesetih godina. Bili su članovi jedne od prvih američkih sportskih organizacija, “Fridmen atletik asosiejšn”, nastale 1920. godine.

U OKVIRU društva “Sokol” postojala je i ekipa koja je igrala američki fudbal. U njoj su bili i Džordž Danović, Mitro Rebić, Lu Horvat, Mid Karas. Rade Evasović bio je biznis-menadžer kluba. Popularni igrač američkog fudbala na koledžima četrdesetih godina bio je Branko Kosanović, koji je dobio fudbalsku stipendiju na Pen stejt univerzitetu i osvojio “sveameričku” titulu 1946. godine.

Džon Skorupan igrao je američki fudbal za Bafalo Bilse i Njujork Džajantse. Lazo Leri Višnić bio je zvezda američkog fudbala na koledžu Sent Benedikt u Kanzasu, gde je igrao od 1939. do 1942. godine. Tamo je i diplomirao. Lazo je rođen u proleće 1917. godine u Dajls Botomu u Ohaju, u porodici Nika i Smilje Višnić. Nik i Smilja došli su 1910. iz Ogulina u SAD. Lazo je karijeru igrača američkog fudbala započeo u srednjoj školi “Sent Džon”, gde je bio jedan od najzapaženijih. Po završetku škole dobio je od nekoliko fakulteta ponude za sportske stipendije. Upisao je Sent Benedikt koledž i bio jedan od najboljih igrača u istoriji tima Rejvens. Bio je tada izabran u američki državni tim.

Kada je diplomirao 1943, priključio se timu Njujork Džajants iz NFL lige. Međutim, odigrao je samo tri sezone u ovom klubu, zbog povrede kolena.

PITER i Džordž Delić bili su poznati ragbisti u Geriju, u Indijani. Piter je igrao za Ohajo stejt univerzitet. U jednoj utakmici igrao je i protiv budućeg predsednika SAD, Džeralda Forda, koji je bio u ekipi Univerziteta Mičigen.

U ovom sportu bili su afirmisani i Džim Mandić, Norm Bulajič, Pit Stojanović, zatim Ed Obradović, Džim Obradović, Pit Lasetić, Sem Janković i drugi. Sem je rođen u mestu Lorejn u Ohaju 1915. godine, u porodici Jova i Cvete, koji su došli iz Ogulina. Kao mali, Sem je potpuno ogluveo na jedno uvo, ali to nije omelo njegovu karijeru. Bio je startni centar i “lajnbeker” u svom timu u srednjoj školi. Na Ohajo stejt univerzitetu je bio prava sportska zvezda. Njegova profesionalna karijera trajala je skoro deset godina. U NFL ligi prvo je igrao za Boston Redskinse, a potom za Remse iz Klivlenda i Lajonse iz Detroita. Posle je nastupao u dresu Kolambus Bulisa u Američkoj fudbalskoj ligi.

TRIDESETIH godina prošlog veka Den Buković je bio velikan američkog fudbala, uvršten u Kuće slavnih Hibings sportsa i Univerziteta u Toledu. Buković je bio jedan od Srba kojima je sport bio izlaz iz teškog rada u rudnicima. Den je rođen u Minesoti 12. avgusta 1915, u porodici Ličana Nikole i Stane Buković. U srednjoj školi Hibings bio je fudbalska zvezda, ali se bavio i drugim sportovima. Godine 1936. dobio je sportsku stipendiju na Univerzitetu u Toledu. Studirao je umetnost i nauku, a uspešno je igrao, i u napadu i odbrani, od 1937. do 1939. godine.

Godine 1938. Buković je bio izabran u Ohajo državni ol-star tim, bio je i počasni kapiten prve postave ol-star ekipe. Te godine ga je agencija Asošijeted pres uvrstila u “mali sveamerički tim”. Buković je bio izabran i u ol-star tim Midvest koledža 1940. godine. Krajem 1939. potpisao je za Bafalo Indijanse u Američkoj fudbalskoj ligi. Profesionalna karijera je bila kratka, jer je regrutovan. Sa sinovima Denom i Ričardom, Buković se pedesetih i šezdesetih godina uključio u lokalne bejzbol lige i radio kao trener bejzbola. Pripadao je Sent Luis Old Pro klubu, u kom su bili mnogi bivši profesionalni igrači.

NOVIJU generaciju sjanih igrača predstavljaju Džef Popović iz Tusona, Aleks Pupić iz Kalifornije i slavni Majk Mamula, zvani Kardinal.

Kada se 1995. mladi Majk Mamula, čiji su roditelji stigli iz Like,kao odbrambeni igrač Filadefija Iglsa pojavio na terenu bio je predmet serije napisa u američkom časopisu “Sports ilustrejtedu” koji ga je nazvao “Vremenska bomba”. Autor članka, Piter King, teško je mogao da se uzdrži od opisa Majka Mamule kao Supermena. Bio je u pravu. Jer, kada je u Indijanopolisu, na godišnjem atletskom takmičenju Udruženja skauta za pro-fudbal kandidate, Mamula impresivno odigrao, Dvajt Anderson, direktor igračkog osoblja Bufalo Bilsa je rekao: “Ako bude još nešto više uradio, moraće da mu stave plašt na ramena!”

Nije imao plašt, ali su skauti mislili da niko drugi nije brži od lokomotive, osim Supermamule - opisao ga je Piter King.

Punih pet godina Majk Mamula je bio najbolji i najskuplji defanzivac američkog fudbala. Napustio je aktivnu igru 2000. godine, ali je ostao u upravi kluba Filadelfija Igls, kao selektor mladih igrača.