Tamburica osvaja zemlju kauboja

U AMERIČKIM domovima, crkvama i mestima gde su se pre stotinu godina okupljali doseljeni Srbi, sviralo se i pevalo. Malo pomalo, posle zabava po kućama i srpskim klubovima, muzičari i pevači počeli su da bivaju pozivani na razne skupove širom severne Amerike. Prvi na meti je bio orkestar "Srbadija" iz Čikaga. Potom su se pročuli i drugi muzičari.

U jednom trenutku je bilo na glasu preko dvadesetak srpskih tamburaških orkestara. Najpopularnja je bila grupa koju je godinama vodio Milan Verni.

Žena naše gore list, Sara Smajli Smiljanić, skoro četiri decenije vodila je poznatu kafeteriju u skijaškom centru na planini Indijanhed u blizini Vejkfilda u Mičigenu. Za sve to vreme, u tom nadaleko poznatom lokalu svirao je jedan te isti tamburaški orkestar. Zvao se Balkan strings i u njemu je svirao je Sarin suprug Džo Smiljanić, zajedno sa Elijem i Rolandom Miljevićem i Majkom Orlićem. Iz te grupe nastao je 1973. godine orkestar Gogebic Range Tamburitzans, koja je imala 5 studijskih snimaka. Njihov osnivač, Majk Orlić, koji je svirao tamburicu više od četiri decenije, ušao je 1993. godine u Los Anđelesu u "Tamburica - kuću slavnih".

U HOLIVUDU su brzo prepoznali veliki potencijal srpskog instrumenta - tamburice. Vrlo brzo tamburaši okupljeni u orkestru Crlenica brothers iz Kalifornije pozvani su da odsviraju muzičku podlogu za film Storm and daybreak 1933.godine. Ova muzička grupa pravila je muziku i za klasike kao što su Cat people, Lawrence of Arabia, mjuzikl Merry Widow, "Balalajka". U filmu Second chorus Fred Aster pleše uz muziku Vasa Crlenice i njegove braće. Slava tamburice krunisana je u jednom od najvećih filmova svih vremena - to je "Doktor Živago", u kojem Crlenica brothers sviraju uz pratnju orkestra od 200 svirača.

- Vasov solo na tamburici čuje se u sceni sahrane, kada dečak posmatra majčinu balalajku na zidu - kaže Mima Bižić, istoričar američkih Srba.

Slavna srpska pevačica bila je Kata Joković Parker, koja je nastupala pred američkom i srpskom publikom više od pet decenija. Pevala je sa orkestrima tamburice narodne pesme, opere i liturgije. Rođena u Suvom Polju 1905. godine, ova američka pevačica sevdalinki udala se već 1920. godine za Džordža Jankovića u Milvokiju. Godine 1929, spremala se za muzičku karijeru učeći da svira harmoniku, i uskoro je počela da nastupa na srpskim zabavama i proslavama. Istovremeno, pevala je sa italijanskim operskim horom. Igrala je glavnu ulogu u "Travijati" i "Kavaleriji Rustikani".

- GODINE 1939. Kata je postala devojka u reklami za "miler pivo". Pevala je sa 36-članim orkestrom Miller high life. Bila je i članica hora "Stevan Šijački" u crkvi Sveti Sava u Milvokiju i pevala u bendovima s tamburom. Zbog obećane dobre plate otišla je u Detroit, gde je vikendima pevala u "Džimijevoj kući kafe". Tamo je upoznala svog drugog supruga Džoa Prokopeka. U Horu "Stevan Šijački" bila je 35 godina. Bila je predsednica i doživotna članica "Kola srpskih sestara" u crkvi Sv. Sava. Četrdesetih godina napravila je nekoliko studijskih snimaka, ali ih je danas teško pronaći. Poslednji put nastupila je 1979. godine. Njena unuka Nevenka kasnije je krenula bakinim stopama, pevajući u rok grupi "Imortal plants", koja je koristila i električnu tamburicu - kaže Mima Bižić.

Jedna od poznatijih pevačica iz srpskih orkestara s tamburicom bila je Gorica Popović. Nastupala je sa kalifornijskim orkestrom "Veseli seljaci", čiji je šef bio Stiv Crlenica, a Gorica mu je bila snaha. Televizija je pedesetih u Americi lansirala nove zvezde. U popularnoj emisiji Internacional cofee house često je nastupala grupa "Balkan 4" u kojoj je pevala Angelina, koja je postala prilično poznata.

PEVAČICA Vinka Elesin nastupala je u skoro svim srpskim zajednicama širom Amerike, a snimila je i ploče sa pratećim tamburica-bendom. Zvezde su bile i Sofi Topalski, Seka Senić, Mili Medić.

Šezdesete su donele nove pevačice, Džoanu Orlić, Nensi Vitković, Viki Danicu, koja je kasnije bila diva Folks opere u Beču. Violeta Panajotović Bundalo iz Gerija bila je članica hora Sloboda iz Čikaga, ali i poznata kantri pevačica. Kasnije je pevala u Northwest simphony orchestra. Pevačica Darlin Ličina izdala je devedesetih godina album "Milo srce ljubav je sve".

Američko-srpski Popovich brothers orchestra svirao je za predsednike Dvajta Ajzenhauera i Bila Klintona u danima njihove inauguracije. Kršni Glišo Rapaić je stasom, ali i glasom oduševljavao Amerikance. Kada je slavio svoj stoti rođendan, 15. septembra 1987. godine, Glišo Rapaić iz Gerija i dalje je pevao u horu "Karađorđe" u crkvi Sv. Sava u Hobartu.

SRPSKI tamburaš Džin Denonović ceo život se bavio muzikom. Prvo kao muzičar, a posle kao "čovek od ideja". Svirao je u simfonijskim orkestrima i promovisao karijere pop zvezda kao što su Toni Benet, Majkl Bolton, Hulio Iglesijas, Džoni Keš, Bob Dilan, Barbara Strejsend, Brus Springstin.

- Rođen je kao Živojin Damjanović, a roditelji Dušan i Meri došli su iz Like u Ameriku. Oženio se Bosom Beverli Katić, sa kojom ima dva kćerke. Nakon skoro tri decenije rada u izdavačkoj kući CBS Records, Denonović se zaposlio u Sent Luisu kao izvršni koordinator za performanse na Univerzitetu u Misuriju, gde je pripremao kampanje, budžet i intervjue za izvođače klasične muzike. Tu je organizovao veoma uspešne nastupe čuvenih pijanista, Vladimira Horovica i Rut Slenčinske - svedoči istoričarka Mima Bižić.

KADA se zaposlio u kući CBS 1961. godine, već je imao diplome ekonomije i muzike. Ova kompanija je tad izdavala ploče velikana, od Frenka Sinatre do Brusa Springstina. Denonovićev posao je bio da razvija karijere muzičara kroz promocije na radiju. Trebalo je da ubedi disk-džokeje da puštaju muziku umetnika koji su izdavali za CBS. Pevači su bili Džoni Keš, Bili Džoel i Vili Nelson.

Džin je krajem sedamdesetih godina otkrio Vilija Nelsona, predložio mu je da snimi obradu pesme "Suze liju plave oči", klasiku na tamburici. Nelson je iskoristio delove ove kompozicije u svojim izvedbama. Kasnije je Denonović i pevao sa pratećim bendom Džonija Keša, i uživao u kuhinji Džonijeve supruge, Džun Karter.

Denonović je 1982. i 1983. bio proglašen za promotera godine. Magazin "Bilbord" proglasio ga je za promotera godine 1974, 1975, 1979. i 1987. godine. Godine 1990, Džin se preselio u Sent Luis.

SUTRA: Srpski etno-džez na vrhu top-lista