Od ustanika do sudije za vešanje

PRVI naš čovek koji je u američkoj državnoj administraciji zaveden kao doseljenik bio je Đorđe Šagić. Srbin iz Stonog Beograda kod Budimpešte. Njega je kao slepog putnika sa broda "Delaver", koji je doplovio u Filadelfiju iz Hamburga, u jesen 1825. godine evidentirao američki emigracioni biro. Potom su na novom kontinentu registrovani i drugi srpski doseljenici, najpre u Kaliforniji i na Aljasci, zatim u Pensilvaniji, Indijani, Ilinoisu i Ohaju.

Za dva veka koliko srpski doseljenici žive u SAD, njih oko dve stotine su bili senatori, kongresmeni, guverneri, članovi ministarstava pravde, odbrane i vojske, CIA i FBI, kao i odlikovani heroji Amerike. I sam Đorđe Šagić, kome su Amerikanci dali ime Đoka Ribar ili Džordž Fišer, prvi Srbin u Americi, bavio se politikom i postao je veoma značajna istorijska ličnost u SAD - kaže dr Vladimir Grečić, stručnjak za srpske migracije.

ROĐEN je u Austrougarskoj, 30. aprila 1795. u porodici doseljenika iz Srbije, koji su u okolinu Budimpešte došli u talasu velike seobe Srba pod pritiskom Turaka. Učio je u Sremskim Karlovcima veronauku, nemački, grčki i latinski, što mu je kasnije dobro došlo u Americi.

Prelazi u Srbiju 1813. godine da se priključi voždu Karađorđu i ustanicima u borbi protiv Turaka. Beži u Austriju i radi na dunavskim lađama kao trgovac. Ukrcao se kao otkupljenik (1815) u Hamburgu na brod "Delaver" za Ameriku. Radio je na brodu kao crtač karata. Čim je stigao, oženio se 1815. godine Elizabetom Dejvis iz Misisipija i preselio se kod njenih roditelja.

Šagić je 1829. postao meksički državljanin, kao obrazovan čovek, sklon biznisu, imenovan je za carinika u Port Galvestonu, a naredne godine i za direktora luke Galveston. Krajem 1830. godine postao je sekretar grada San Felipe. Dok je boravio u Meksiku i Teksasu bio je vlasnik štamparije i knjižare i urednik. Do 1835. izdavao je nedeljni list suviše liberalan za meksičke zvaničnike, pa će to i uticati na odluku da ode iz Meksika

Đorđe je govorio 12 jezika. U Americi je imao osam imena i 23 zanimanja. Bio je sekretar Velike lože Teksasa i veliki majstor lože u Hjustonu. Šagić je u Americi, inače, osnovao ukupno četiri masonske lože. Ženio se četiri puta, a njegovi potomci žive u državama američkog juga.

ĐORĐE Šagić je, kako pokazuju istorijska dokumenta koja se nalaze u Nacionalnom muzeju u Hjustonu, aktivno učestvovao u uspostavljanju nezavisnosti država Novi Meksiko i Teksas 1836. godine. Fišer je 1840. godine počeo aktivno da se bavi politikom. Postao je član gradskog odbora Hjustona, a od 1843. godine je radio kao major u miliciji Teksasa. Bio je učesnik u ratu između Amerike i Meksika od 1846. do 1848. godine. U muzeju u Hjustonu sačuvana je prepiska Džordža Fišera sa američkim političarima oko statusa Teksasa.

Kada je Teksas izborio nezavisnost, u leto 1848, sa Edvinom Murom iz teksaške mornarice putovao je u Vašington kao predstavnik Velike masonske lože Teksasa.

Tri godine kasnije sa trećom ženom i porodicom seli se u San Francisko. Postao je sekretar Zemljišne komisije za Kaliforniju. Za vreme njegovog rada u ovoj komisiji, do 1856. rešeno je oko 800 slučajeva deobe preko 12 miliona jutara zemlje. U San Francisku Šagić je jedno vreme bio i sudija za vešanje, jer je izricao oštre kazne neobuzdanim kaubojima, rančerima i konjokradicama. Šagić je postao blizak saradnik Sebastijana Dabovića, misionara Ruske crkve i osnivača Srpske crkve i hrama Sveti Sava u Džeksonu 1864. godine u Americi - kaže njegov biograf Aleksandar Slavković.

U znak zahvalnosti zbog njegove podrške borbi za pravoslavlje u SAD i za nezavisnost Grčke, kralj Đorđe I je 1870. godine imenovao Đorđa Šagića za prvog grčkog konzula u Kaliforniji.

O ŠAGIĆU kao Džordžu Fišeru napisane su mnoge knjige, romani, čak i jedna magistarska teza. Aleksandar Slavković iz Pitsburga ga je opisao u knjizi "Emigrant" a Vladimir Bajec, ga je predstavio u romanu "Bekstvo od biografije". Sam Fišer napisao je "Memoare", ali je i u toj ličnoj ispovesti ostalo dosta nedorečenih i nepoznatih momenata iz njegovog života.

Američki istoričar Džon Livingston je prepoznao Džordža Fišera kao tvorca avanturističkog romana u SAD.

- U biblioteci Teksaškog državnog univerziteta u Hjustonu nalazi se svežanj dokumenata na kojima je ispisano "Uspomene Džordža Fišera". Rukopis otkriva velike avanture Đorđa Šagića, istoriju Teksasa i njegov razvoj. Ova dokumenta sadrže i podatke o liku i pravoj ulozi Džordža Fišera u Americi - kaže ovaj ugledni istoričar, koji je uvrstio Šagića među 200 najuglednijih Amerikanaca.

Đorđe Šagić je u Americi izrodio sa četiri žene čak 12 dece. Sahranjen je kao političar i diplomata.

- Moj čukundeda je umro 11. juna 1873. godine u San Francisku. Tog dana su zastave na svim konzulatima bile spuštene na pola koplja. Uz veliku pogrebnu pratnju, sahranjen je na groblju Laurel Hil, pored četvrte supruge Karolin H. Fišer. Ostali članovi naše porodice sahranjeni su na groblju u Misisipiju. Kada je zemljotres 1904. pogodio San Francisko, to groblje je potonulo, a spomenici su polomljeni. Zato je groblje premešteno, a posmrtni ostaci mog čukundede Džordža Fišera i čukunbabe Karoline su 1946. godine premešteni u Memorijalni park. Na tom groblju je podignut i spomenik prvim doseljenicima i pionirima Kalifornije. Na spomeniku se nalazi i ime mog čukundede - svedoči Lari Malet, direktan potomak Đorđa Šagića koji živi u Hjustonu, a koji je nekoliko puta boravio u Srbiji.

KALIFORNIJA u kojoj je živeo, radio i umro Đorđe Šagić kao Džordž Fišer bila je zemlja "produktivna u gajenju" uspešnih srpskih političara. Brajan Setenčić je bio spiker skupštine Kalifornije, što je jedna od najjačih pozicija u toj instituciji. Rouz En Vujić bila je prva žena izabrana u kalifornijski Senat. Prva žena senator državnog Senata Kalifornije srpskog porekla imenovana je 1973. godine. Rođena je u mestu Kuter 1929. godine kao Ruža Vujić. Završila je studije prava u gradu Fresno.

- Bila je omladinski lider Demokratske partije SAD, član Srpskog dobrotvornog društva u San Francisku i Srpskog nacionalnog saveza iz Pitsburga. Kandidovana je na izborima 1972. godine i pobeđivala za mesto u Senatu Kalifornije sve do 1990. godine - kaže dr Vladimir Grečić.

Kao senator se zalagala za razvoj privrede i proizvodnje, ali i modernizaciju kalifornijskih saobraćajnica. Politiku je napustila kada se penzionisala 1992. godine. Preminula je 2001. godine u mestu Denjub.

NAGRADA ZA ETNIČKE LIDERE

Kalifornijska senatorka Rouz En Vujić je doprinela izgradnji najbogatije američke države. Jedan auto-put nosi njeno ime. Imala je nadimak Freeway Lady. Posthumno je Institut "Kenet L. Madi" u njeno ime 2003. godine formirao fondaciju "Rosi An Vujić", koja dodeljuje nagrade za etničke lidere u Kaliforniji.