Rođeni da budu ratni heroji

U AMERIČKOM ministarstvu spoljnih poslova ima mnogo Srba zaposlenih u administrativnom delu službe, ali mnogo manje su aktivne diplomate. Dve Srpkinje uspele su da naprave zavidnu karijeru ambasadora i tako postanu članovi političke elite Amerike.

Džulijan Milovanović je od 1987. godine u Ministarstvu spoljnih poslova. Imala je status konzula, zatim ambasadora, da bi danas bila stručni savetnik Ministarstva spoljnih poslova SAD. Rođena je u Pensilvaniji 1949. godine. Diplomirala je na Templ univerzitetu u Pensilvaniji i na Nacionalnoj školi za administraciju.

Radila je u Ministarstvu spoljnih poslova SAD od 1978. kao sekretar Biroa za ekološke poslove, ribarstvo i okeanografiju, zatim kao konzul u Australiji, potom pomoćnik sekretara za istočnu Aziju i Pacifik. Bila je konzul-savetnik u Južnoj Africi (1987), politički savetnik Ambasade SAD u Briselu i šef diplomatske misije SAD u Bocvani (1997).

Od 1999. do 2002. godine Džulijan Milovanović je bila šef misije SAD u Švedskoj. Potom je službovala do 2005. godine u Južnoj Africi i bila ambasador SAD u Makedoniji (2005-2008). Bila je ambasador SAD i u Maliju i kasnije diplomatski predstavnik Amerike u UN, kada je predsedavala raspravi o "Kimberli procesu" (2012).

DESETAK godina mlađa, njena koleginica Meri Jovanović je početkom 2016. godine imenovana za ambasadora SAD u Ukrajini. Ona je rođena u Kanadi 1958. godine u srpsko-ruskoj-nemačkoj porodici.

Meri Jovanović je završila Prinstonski univerzitet i Puškinov institut. Radila je u Njujorku "u reklamnom biznisu", a 1986. stupila je u diplomatiju. Bila je na različitim dužnostima u američkim ambasadama u Kanadi, Rusiji, Somaliji i Velikoj Britaniji. Poslednjih godina je radila kao zamenica pomoćnika državnog sekretara SAD u Birou za poslove Evrope i Evroazije.

U Stejt departmentu je bila zadužena za odnose SAD sa Skandinavijom, baltičkim zemljama i centralnom Evropom. Radila je od 2001. do 2004. kao zamenica američkog ambasadora u Kijevu, a od 2005. bila je ambasador SAD u Kirgiziji, a zatim ambasador od 2008. do 2011. u Jermeniji. I sada je opet vraćena u Kijev, ali kao ambasador u Ukrajini.

AMERIČKIM Srbima su, za razliku od diplomatije, po svemu sudeći, bili mnogo privlačniji Ministarstvo odrbane i Vojska SAD, u kojoj je, prema nekim nezvaničnim podacima, u poslednjih sto godina bilo više od 60.000 regruta i 2.000 oficira srpskog porekla.

Poznato je i da je general Rudi Ostović bio savetnik državnog sekretara za odbranu Kolina Pauela, a admiral Đorđe Karamarković komandant Šeste flote. Admiral Karamarković je početkom devedesetih bio komandant 26. marinske brigade, koja je bila u sastavu Šeste flote. Sa 2.200 marinaca prebačen je iz luke na Floridi u američku komandu NATO u Štutgartu, gde je planirao intervenciju u Bosni. Karamarković je sa Šestom flotom uplovio u Jadran i sa 36 helikoptera kontrolisao prostor oko luke Ploče na Jadranskom moru, tok reke Neretve, ali i gradove Mostar i Sarajevo. Sletao je u Livno i Bugojno.

U vojnim arhivima je zapisano da su ratni narodni heroji Amerike bili Rade Grbić, dobrovoljac Ratne mornarice 1906. godine, Joko Meštrović, Stanko Mainović, Radovan Radović, Anđelko Mandušić, Petar Ratković i Josif Petrović, svi junaci Prvog svetskog rata, i da je porodica Cimbaljević u dva rata davala sinove u vojnike.

U NACIONALNOM muzeju u Vašingtonu čuvaju se fotografije prodora američke 339. brigade na sever Rusije tokom Prvog svetskog rata. U toj invaziji učestvovala je i Češko-srpska jedinica, koju je predvodio Lazo Obradović. Posle rata država Nevada je za zasluge u odbrani SAD dodelila orden Zlatna zvezda srpskim vojnicima Vidu Kuliću i Milu Dumoviću iz Tonopaha, Kršu Mijuškoviću iz San Franciska i Vilijamu Vujoviću iz Preskota u Arizoni.

Svoje poštovanje srpskim vojnicima, podoficirima i oficirima izrazio je i Kongres SAD koji je, posle Drugog svetskog rata i nakon učešća u bitkama u Koreji, Vijetnamu i na drugim frontovima, odlikovao na desetine američkih Srba. Kongresne medalje časti i Purpurno srce za ratne zasluge dobili su, između ostalih, Slobodan Duletić, admiral Stevan Mandarić, Aleksandar Džek Mandušić, Mihailo Luis Cukelja, Maksim Baćović Bač, Nikola Nik Lalić, Nikola Nik Stepanović, Rudi Ostović, Mel Vojvodić, admiral Milton Aleksić, pilot Vern Pupić, Ed Radaković, komandant obeveštajne službe ratne avijacije, Mič Mičel Pejdž i Lens Šijan, kome su Amerikanci podigli spomenik.

ALEKSA Mandušić (1887-1959), na evropsko ratište u Prvom svetskom ratu stigao je kao kaplar američke vojske i sa imenom Džejk Aleks. Medalju časti zaradio je u borbama u Francuskoj, kod mesta Šipili 1918. godine, kada je uspeo je da osvoji mitraljesko gnezdo i zarobi 15 nemačkih vojnika.

Joko Džejms Meštrović (1894-1918) je tokom borbi kod Fisneta u Francuskoj 1917. godine ranjen dok je spasavao život komandantu svoje jedinice. Odlikovan je Medaljom časti.

Mihajlo Pejić, alijas Mičel Pejdž (1918-2003), bio je američki marinac u drugom svetskom ratu. Medalju časti zaradio je tokom čuvenih borbi na Gvadalkanalu 1942. godine. Jovan Minić, alijas Džon Minik (1908-1944), istakao se u borbama kod nemačkog gradića Hurtgena, kada je prošao kroz minsko polje u zaleđe vojnicima Vermahta i naterao Nemce na predaju. Đorđe Džordž Musulin, (1914-1987) bio je američki obaveštajni oficir u štabu đenerala Draže Mihailovića u Srbiji, gde je vodio "Halijard" operaciju spasavanja američkih pilota koji su oboreni nad Srbijom. Mile Mel Vojvodić (1929-2003) je u Korejskom ratu kao pilot imao 125 borbenih misija, a u Vijetnamskom ratu pilotirao je špijunskim avionom A12 i otkrio 70 lokacija protivvazdušne odbrane. Obojica su nosioci Purpurne zvezde.

PILOT 52. ratne misije SAD u Vijetnamu Lazar Lens Šijan (1942-1968), kada je oboren, uspeo je da 46 dana uzmiče neprijateljskim jedinicama. Zarobljen je i posle mučenja umro je u zatvoru u Hanoju. Odlikovan je Medaljom časti. U njegovu čast američka avijacija ustanovila je prestižnu nagradu "Lens Šijan", a po njemu se zove i jedna spavaonica na pilotskoj akademiji.

Mark Gregson je rođen u Paštrovićima kao Marko Gregović. Završio je Vojnu mornaričku akademiju u Kaliforniji. Bio je komandant broda "Korus Aka 26", koji je 6. avgusta 1945. do ostrva Tinijan dovezao atomsku bombu. Odatle je bombarder B-29 podigao i bacio na Hirošimu.

Američki general A. P. Boling u ime predsednika Harija Trumana uručio mu je najveći američki orden namenjen strancima, Legiju za zasluge trećeg stepena. Penzionisan je kao pukovnik po sili zakona 1976. godine, ali mu je služba produžavana dva puta do 31. marta 1978. Umro je u Sijetlu 1984. godine kao američki činovnik Ministarstva odbrane, a u Beogradu je rehabilitovan tek 2009. godine.

PUČISTA U AMERIČKOJ VOJSCI

MAJOR Živan Knežević, rođen u Vranju 1906. godine bio je oficir Jugoslovenske vojskeu Kraljevini Jugoslaviji, jedan od glavnih zaverenika uvojnom puču generala Simovića 27. marta 1941. godine, šef vojnog kabineta u vladi akademika Slobodana Jovanovića i vladi dr Božidara Purića u Londonu. Tokom Drugog svetskog rata i posle rata bio je zaposlen kao civilno lice u Ministarstvu odbrane SAD.