Sklaveni, prastari srpski rod

PRILIKA je da se nakratko vratimo Sklavenima, prastarom srpskom rodu, poreklom iz karpatskih klanaca. Ova srpska plemenska zajednica u početku se grupisala na levoj obali Dunava, u obe dunavske kotline, panonsku i dračku, odakle je preduzimala brze ratne i pljačkaške upade u slabo branjene prostore Vizantijskog carstva, koji su sve više postajali neka vrsta otvorene kapije, prodirući čak do njegovih najdubljih mesta. Savremeni pisac Jordanes i njegovi sledbenici dovodili su slovenske narode u etimološku vezu sa latinskim nazivom robova sklaveni.

Osvajački i pohodnički tragovi Sklavena pronalaženi su u docnija vremena u Iliriku, Trakiji, duž čitave Helade, na priobalju Jadranskog mora, kao i oko čvrsto utemeljenih zidina Carigrada, pa i još dalje. Vizantija je u doba poznije podele sveta bila još uvek imperijalna sila. Ali pored toga, ona nije imala dovoljno snage da preseče put novim pljačkaškim i osvajačkim hordama, a među njima i manjim srpskim plemenima. Čim bi ona ušla u veći ratni pohod, primitivna varvarska plemena pohrlila bi na njen posed.

O HAJDUČIJAMA Srba koji su došli na prostore slobodne Vizantije, koji uzgred rečeno nisu stigli na Balkan spuštena pogleda i skrštenih ruku, sačuvano je mnoštvo beležaka i upotrebljivih dokumenata. Među njima posebno mesto zauzima beleška sa duboko utisnutim pečatom, u čijem je središtu obeležena 540. godina. U tim spisima naročite vrednosti, krasnoslovno i čitljivo je zapisano da su Sklaveni, udruženi sa pripadnicima još nekoliko južnoslovenskih plemena u četu od 3.000 ljudi, lako prešli Dunav i Maricu i tu se podelili u dve grupe.

Prolazeći i pustošeći Ilirik i Trakiju, te trupe su tukle vizantijska odeljenja. Jedno jako odeljenje konjice stacionirano u tračkoj tvrđavi Curulu poubijali su u najsramnijem begu, a njegovom zapovedniku Azbadu najpre su skinuli remenje od kože na leđima, pa su ga onda bacili u vatru. Potom su zauzeli pomorski grad Toper, dvanaest dana hoda od Carigrada, pogubili oko 15.000 muškaraca, a žene i decu odveli u ropstvo. Iza njih kao svirep trag ostale su lešine nabijene na kolac sa rukama i nogama spuštenim među četiri daske u procep. Čak je i sam car Tiberije (578-582) zatražio pomoć Avara protiv pomahnitalih slovenskih plemena, koji su bili vešti da se sakriju iza grma ili kamena i da, iskočivši iznenada, uhvate živa neprijatelja.

PREDANjA kažu da je većina tih naših predaka posle haranja uvidela da oteto zlato i srebro, stado, ubrana tuđa polja i zaplenjeno oružje, sa kojim su u veštini baratanja prevazišli proslavljene rimske ratnike, ne donosi uvek blagostanje i sreću u budućnosti. Sa takvim saznanjem, kažu putopisci, oni su počeli da krče šume, podižu žitna polja i skloništa i love za sebe. Nasuprot ovako primirenim Srbima Sklavenima, postojala su tada manja srpska plemena koja nisu bila rada da žive od svog znoja.

Tadašnji putopisci, na čelu sa pominjanim i nadaleko poznatim i priznatim Vizantincem Prokopijem, ostavili su nam mnoštvo odličnih knjiga sa beleškama o novopridošlim srpskim plemenima koja su odmah po silasku na Balkan ispoljila težnju za stvaranjem svojih postojanih naseobina (polovina VI i čitav VII vek) i da nastave da se bave stočarstvom i zemljoradnjom.

U tom pogledu kao značajna godina izdvojena je 556.

TEŽNjU Sklavena, umornih od stalnih lutanja na tuđem, da se skrase na novim prostranstvima, ova poljuljana vizantijska carevina, nagrizana nepromišljenim ratovima, posmatrala je pasivno i nespremna za bilo kakva ozbiljnija suprotstavljanja. Takve doseljeničke želje usporio je donekle veliki avarski pohod na Vizantiju učinjen odmah po Justinijanovoj smrti, u poslednjoj četvrtini VI veka, koji se završio terorom nad pridošlim Slovenima. Njime će se, naime, označiti početak kraja lepršave antike na prostorima Istočnog rimskog carstva. No, Srbima i drugim Slovenima bio je potreban vek i po da se kroz neprestanu borbu prilagode novim uslovima života, da otpočnu proces okupljanja po srodstvu i da se veštom diplomatijom izbore za priznanje svoga imena.

Pitanje srpskog imena rešeno je krajem VIII i početkom IX veka, pored ostalog prihvatanjem pokorenog stanja prema Vizantiji, nakon što je ona 680. godine sklopila mir sa Saracenima. U proces plemenskog i šireg okupljanja Srba ulazilo je i balansirano prilaženje gotskom vladaru Totili kada je on izlazio kao pobednik nad Vizantijom. I doista, Totilino ime ostalo je zapamćeno kod Južnih Slovena u pozitivnom smislu. Naša najstarija, Dukljanska hronika, stavila ga je čak na čelo slovenskih vladalaca.

UGROŽENI srpski soj, i pored teško podnošljivog avarskog šikaniranja i stalnih bugarskih prepada, nije posustajao i ponovo se latio topuza. Srbi kojima se nije ratovalo, izmičući pred Avarima, izvršili su kolonizaciju juga Helade i Peloponeza.

Obimna istorijska istraživanja i legenda o Svetom Dimitriju otkrila su da je u vreme opsade Soluna (614-616, 618-626) i čitave Makedonije, osnovane kao rimska provincija 148. godine pre Hrista, šira oblast Soluna, Halkidikija, Voloskog zaliva, Janjine i Verizitima bila nastanjena slovenskim plemenima Draguvitima (Drugovićima), Sagudatima, Velegezitima, Verizitima, Vojuntima... Naučnoistraživačka olovka takođe je zapisala da su nekako u vreme pada Soluna (614), manje južnoslovenske grupe, na čelu sa nekada odvažnim i jakim srpskim plemenima, u nizu izbile na jadransku obalu u sam centar provincije Dalmacije.

PRITISAK Južnih i drugih Slovena na Balkan osetno se pojačavao u vreme nespretne vladavine vizantijskih careva Mavrikija (582-602) i Foke (602-610) i njihovih višegodišnjih ratova sa Persijom. Njihova naselja zahvataju u VII veku oblast od Crnog mora do bavarske granice, a godine 611. provaljuju i u Istru. Istovremeno, druge slovenske čete haraju duboko po Vizantiji, stigavši do Tesalije, okolnih ostrva, Ahaje, Epira, velikog dela Ilirika i čak jednog dela Azije.

Istim tempom, pritisak se nastavlja i pod vlašću cara Iraklija (610-641), koji je, zbacivši vlastoljubivog Foku s vlasti, bio primoran da znatan deo svoje državničke i vojne aktivnosti posveti borbama sa Persijancima.

DOK je ovaj znameniti monarh čuvao svoje carstvo od napadnih Persijanaca koji su osvojili Siriju, Palestinu i Misir, Južni Sloveni su u velikom broju i dosta mirno ušetali u dunavsko zaleđe i u nenaseljene vizantijske teritorije, osvojivši sa primirenim Avarima Beograd, Kostolac, Niš, Sofiju i Anhijal.

Kada je car Konstantin IV Pogonat (660-685) preuzeo vizantijski presto, u svim provincijama na Balkanu bilo je Slovena čije je prilagođavanje u ovim uslovima života obuhvatalo i uvođenje u hrišćansku vaseljenu, čime se naročito bavio car Vasilije I (867-886), koga su srpski vlastodršci priznavali za svog gospodara, a on im je zauzvrat dopustio da samostalno vladaju svojim podanicima.

POJAVA MUSLIMANA

NAJEZDE i pokreti doseljenika, pre svih Južnih Slovena, sa Transkarpata, i promena etničke slike Balkana, podudarali su se sa periodom u kome je Muhamed usnio sebe kao Alahovog proroka, da bi potom, ostvarivši svoj san u Arabiji, organizovao novu veru i počeo da propoveda i širi islam.