Građanski rat će biti krvav i dug

IZ nedelje u nedelju, iz meseca u mesec, bilo je sve jasnije šta će se dogoditi sa zajedničkom državom Južnih Slovena. Odeljenje za evropske analize CIA pripremilo je, 23. januara 1991, analizu zloslutnog naslova - "Jugoslavija: Vojna dinamika potencijalnog građanskog rata":

"Jugoslavija se izgleda kreće u pravcu raspada, što će biti proces koji će, u najmanju ruku, izazvati nasilje. Razmere sukoba su nepredvidive u ovom trenutku: nemiri će najverovatnije biti lokalizovani najpre u nekoliko republika, ali bi se nasilje moglo brzo proširiti.

Prema našem uverenju, nijedna od sukobljenih strana ne bi mogla brzo dobiti građanski rat, a takav rat bi bio krvav, dugotrajan i neravnomeran. Lako naoružane republičke snage ne bi mogle poraziti mnogo bolje naoružane, mobilne jugoslovenske nacionalne jedinice, ali ni savezne oružane snage ne bi mogle u građanskom ratu smiriti zavađene republike, a njihove borbene sposobnosti bi se s vremenom smanjivale i opadale. Osim toga, sama vojska će se verovatno raspasti duž etničkih linija u suočavanju sa ozbiljnim nasiljem".

"DETALjNA analiza počinje konstatacijom da će "oružani sukob bilo kakvih razmera verovatno imati posledice i izvan granica Jugoslavije i postati opšteevropski problem":

"Bujica izbeglica bi verovatno bila velika, a emigrantske grupe bi se aktivno angažovale u pružanju podrške jednoj ili drugoj strani preko granice, raspirujući na taj način započeto nasilje."

Zatim CIA objašnjava gde su Jugosloveni pogrešili, stvarajući koncepciju opštenarodne odbrane:

"Dvostruka priroda jugoslovenske vojne strukture, sa saveznom bazom kopnene vojske, mornarice i vazduhoplovstva i organizovanim republičkim snagama milicije, po našem uverenju, nenamerno i nesvesno je udarila temelj za mogući sveopšti građanski rat u sadašnjoj krizi. Više od 20 godina Beograd je, naime, zasnivao svoju vojnu politiku na doktrini opštenarodne odbrane - konvencionalne odbrane protiv osvajačkih i napadačkih snaga, posle koje bi usledio duži gerilski rat. Redovna armija, savezna oružana snaga pod komandom oficirskog kadra u čijim redovima dominiraju Srbi, tradicionalno ima misiju da vodi početne oklopne i vazdušne operacije protiv napadača. Brojnije, ali lako naoružane snage teritorijalne odbrane, pod komandom svake od republika, organizovane su, opremljene i obučene za vođenje gerilskog rata. Ključevi za ovu strategiju Beograda - opšta vojna obuka, masovna mobilizacija, efikasna komanda i kontrolne strukture, široko raspoređeno i podeljeno naoružanje i operativni pristup podsećaju na Titov koncept o partizanskom načinu ratovanja - u stvari predstavljaju opremanje celokupnog društva za rat i samim tim stvorena su unapred dva potencijalna protivnika...

"JUGOSLOVENSKA narodna armija se sastoji od posebnih kopnenih, pomorskih, vazdušnih i protivvazdušnih snaga. Kopnena vojska sa 110.000 vojnika predstavlja konvencionalne snage organizovane u potpunosti kao borbene jedinice sa borbenim naoružanjem i službom za podršku. One su opremljene heterogenim naoružanjem kojem nedostaje moderno oružje i moderna oprema za podršku, imaju ograničenu logističku i komunikacionu sposobnost i malo, ako uopšte, ofanzivnih kapaciteta protiv suseda. Ove snage su, međutim, bolje naoružane, mobilnije i bolje opremljene i obučene nego snage teritorijalne odbrane...

"Uprkos naporima Beograda da razoruža i eventualno onesposobi snage teritorijalne odbrane, verujemo da će ove jedinice biti u stanju da opstanu kao vojna snaga opremljena sitnim oružjem i lakim protivoklopnim i protivvazdušnim naoružanjem. Republičke jedinice teritorijalne odbrane su prevashodno male pešadijske jedinice organizovane na opštinskom i fabričkom nivou. Obučene za način ratovanja ,napadni i pobegni,, jedinice opštenarodne teritorijalne odbrane će biti u stanju da deluju kao gerilska snaga u gradskim naseljima, ili na neravnim terenima u Jugoslaviji...

"PREMA mnogim izvorima, vlasti u Sloveniji i Hrvatskoj podstiču poslednjih sedmica napore za jačanje svoje odbrane, organizuju nove jedinice i nabavljaju koliko god mogu oružja na međunarodnom tržištu oružja. Hrvatske snage teritorijalne odbrane, koje broje 200.000 pripadnika, bile su u stvari u maju 1990. razoružane, ali su, u međuvremenu, naporima novih vlasti u Hrvatskoj ponovo stvorene, organizovane i naoružane nove paramilitarne jedinice, čija snaga broji oko 40.000 ljudi. Slovenačka teritorijalna odbrana, koja broji 60.000 pripadnika, zadržala je polovinu naoružanja i, kako verujemo, slovenačke vlasti su znatno ojačale borbenu spremnost svojih snaga. Osim toga, specijalne jedinice republičke policije i snaga Ministarstva unutrašnjih poslova naoružane su automatskim oružjem i čuvaju vladine objekte."

A šta su u CIA mislili da će se desiti sa multietničkom JNA, ako izbije rat?

"SRBI, međutim, već dugo dominiraju srednjim i nižim oficirskim kadrom, tako da bar oficiri na ovom nivou pokazuju velike simpatije prema komunističkoj vladi u Srbiji. Iako Srbi čine samo 36 odsto stanovništva, oni i njihovi bliski crnogorski saveznici obuhvataju 60 odsto oficirskog kadra. Nacionalističke pukotine postoje i na srednjem i nižem nivou oficirskog kadra između Srba i pripadnika drugih nacionalnosti. Na nižim nivoima, većina armije sastavljena je od 80.000 regruta, čiji etnički sastav bliže odražava sastav samog jugoslovenskog društva. Njihova lojalnost verovatno pripada njihovim etničkim grupama i matičnim republikama...

"Razbijanje jedinstva regularne armije bi, po našem viđenju, znatno umanjilo vojnu efikasnost vojske. Ona bi verovatno zadržala kontrolu nad većinom, ako ne i celokupnom, teškom opremom".

KAKAV građanski rat su nam Amerikanci predviđali?

"Bilo da je lokalizovan u jednoj ili u dve republike, ili širom zemlje, građanski rat u Jugoslaviji bi, po našem mišljenju, bio krvav, nepovezan i dugotrajan, takav da nijedna od sukobljenih strana ne bi mogla da nametne svoju volju silom oružja drugoj...

"I posle preobražaja JNA u krnju srpsku vojsku, regularne jedinice armije bi i dalje bile snažnije i bolje opremljene od bilo kojih snaga teritorijalne odbrane, koje funkcionišu kao republičke vojske. Štaviše, geografija bi u velikoj meri išla naruku regularnoj armiji u sukobu protiv republičkih vojski u Sloveniji i Hrvatskoj. Severni ravničarski delovi - koji se protežu kroz Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju, obuhvataju Beograd i Zagreb, i dosežu do Ljubljane - pogodni su za mobilni način ratovanja i operacije oklopnih snagama."