Sleteo na 280 aerodroma u svetu

ŽIVOTNA priča Dušana Veselinović, jednog od prvih "Jatovih" pilota, koliko god bila tipično avijatičarska, toliko je i neobična i nesvakidašnja.

Rođen je u trgovačkoj porodici u Beogradu, 1922. godine. U svet vazduhoplovstva je ušao sa 12 godina, i to kao modelar. Krajem marta 1936, kao učenik trećeg razreda Druge muške gimnazije dobio je diplomu o završenom tečaju modelarske škole. Diplomu su potpisali tada čuveni vazduhoplovci inženjeri: Tadija Sondermajer, Dragoš Adamović i Nenad Mirosavljević.

Naredne dve godine je kao kvalifikovani graditelj modela aviona bez motora radio u radionici aerokluba studenata tehničkih fakulteta. Kao 16-godišnjak, u leto 1938. godine, na Zlatiboru je bio u jedriličarskoj školi aerokluba, u kojoj je stekao diplome "A" i "B". U leto 1939, u vazduhoplovnom centru u Vršcu stekao je diplomu "C". To je podrazumevalo let na "aerozaprezi", odnosno jedrilici, i postizanje visine od 1.000 metara i otkačinjanje od aviona.

U JESEN te godine je stekao diplomu sportskog pilota pilotske škole aerokluba na aerodromu u Smederevskoj Palanci, nakon čega je odmah, na vojnom aerodromu u Zemunu, započeo sa trenažom, na avionima tipa "brege 19" i "potez 25". Bila je to takozvana predvojnička letačka obuka.

Posle 27. marta 1941. prijavio se kao dobrovoljac - pilot, zajedno sa grupom svojih drugova amaterskih pilota. Na okupu su se našli kasnije poznati piloti i vazduhoplovni stručnjaci. Pored Duška Veselinovića, bili su tu i Georgije Ninčić, Đoka Petrović, Ljubiša Stanković, Slava Bogojević, Toma Kahriman, Milenko Ipovšek i Vladimir Vodopivec. Nastavnik u trenažnoj eskadrili bio je poznati pilot Milisav Semiz. Ovi hrabri i odvažni mladići nisu imali priliku da polete u susret nemačkim lovcima.

DAN pred bombardovanje Beograda, zajedno sa ostalim rezervnim pilotima i avionima, prebačeni su na pomoćni aerodrom u Lazarevac. Nemci su 7. aprila bombordovali i ovaj aerodrom, uništili sve avione i opremu, i letačka karijera Dušana Veselinovića je nakratko prekinuta. Nakon tri godine priključio se partizanskom pokretu i, posle obuke u Ratnoj pilotskoj školi u Gospođincima, bio raspoređen u 112. lovački puk.

Dušan Veselinović je kraj rata dočekao na aerodromu kraj Zagreba i nakon demobilizacije odlučio da dovrši započeto akademsko obrazovanje na tehnici. Planove je poremetila vest o osnivanju preduzeća za vazdušni saobraćaj - "Jugoslovenski aerotransport".

SA DVADESET pet godina došao je u "Jat" - 18. aprila 1947, u vreme kada je tek osnovano preduzeće imalo četiri posade sa ukupno sedam pilota. Javio se tadašnjem šefu pilota Milivoju Arsenijeviću, koji ga je jednostavno odveo u avion, uradio sa njim nekoliko trenažnih letova i onda mu, isto tako jednostavno, rekao da je primljen. Leteo je i učio od starijih kolega, iskusnih piloti, od kojih su neki imali predratno iskustvo u "Aeroputu". Zvanje pilota II klase dobio je 1949. Imao je čast da zajedno sa Rođom Milovanovićem, pred kraj te godine, obavi prvi međunarodni let "Jata" na Zapad, za Cirih.

Bili su to počeci razvoja vazdušnog saobraćaja u tek oslobođenoj zemlji. Letelo se svakodnevno, nije postojalo radno vreme, a veliki entuzijazam i drugarstvo premostili su sve osnivačke teškoće. Svima koji su tada radili u "Jatu", to doba je ostalo u uspomenama kao vreme nesebičnog zalaganja, rada u teškim uslovima i želje da se uči.

PRVIH godina posle rata leteli su trofejnim avionima "junkers JU-52" i "Daglasovim" vojnim transportnim avionima "C-47", koji su ubrzo modifikovani u civilnu verziju DC-3. Veselinovićev prvi let bio je realizovan tromotornim avionom "junkers JU-52", na liniji Beograd - Zagreb - Ljubljana. Letelo se, u to doba fantastičnom, brzinom od 180 kilometara na čas. Kako je kasnije pričao, ovaj avion je upoznao tako dobro da je sa njim mogao da sleti i na običan put ili livadu.

Kapetan je postao 1951. godine na avionu DC-3, na kojem je i prvi put počeo karijeru instruktora. Instruktor je bio, redom, na svim avionima na kojima je leteo. Na IL-14, "konveru", "karaveli", DC-9 i, na kraju, B-707.

DO VELIKOG preokreta došlo je sredinom pedesetih godina uvođenjem savremenih klipnih aviona "konver CV-340" i CV-440, koji su uneli velike promene, ne samo u saobraćaju, već i u drugim oblastima rada, pa i u pilotskoj kabini i sistemu školovanja letačkog kadra. Do najvećih promena, međutim, došlo je početkom šezdesetih godina, kada je "Jat" kupio "karavele" - savremene mlazne avione francuskog proizvođača Sid avioasion iz Tuluza. Dušan Veselinović je bio u prvoj grupi pilota koji su se 1961. u Cirihu školovali za ovaj tip aviona i među prvima koji su na njima leteli kao kapetani.

Tih godina, kapetan Veselinović je, pored sopstvenog usavršavanja, dao veliki doprinos organizaciji letenja i uvođenju teoretskog dela obuke pilota. U tom smislu on je tvorac uvođenja brifing i ček liste uz svaki let.

STRUČNU pomoć je pružao i prevođenjem stručne literature, kao što je knjiga "Tehnika pilotiranja na avionu karavela", koju je preveo sa francuskog jezika. Kao instruktor na svim tipovima aviona na kojima je leteo, a to su svi tipovi koje je "Jatova" flota imala do njegovog odlaska u penziju, osim na "boingu B-727" i širokotrupnom DC-10, odškolovao je generacije i generacije "Jatovih" pilota.

Čak je, jedne godine, bio na specijalizaciji u Sjedinjenim Američkim Državavam, gde je nekoliko meseci proveo leteći u pilotskim kabinama najvećih svetskih avio-kompanija. Po povratku sa specijalizacije bio je angažovan kao savezni vazduhoplovni inspektor.

KRAJEM sedamdesetih godina, "Jat" je uveo novi, širokotrupni avion DC-10, koji je postepeno preuzeo sve interkontinentalne linije. Dolaskom "desetke", Veselinović je doživeo i prvo veliko razočaranje - "Jat" je doneo odluku da piloti stariji od 50 godina ne mogu da lete na tom tipu aviona. Kako zbog godina nije bio planiran za obuku za DC-10, penziju je dočekao na B-707, sa smanjenim obimom saobraćaja, a samim tim i poslom za njega.

Nakon 36 godina rada u "Jatu", od čega skoro deceniju i po u dugolinijskom saobraćaju, u penziju je otišao 1983. Do tada je u vazduhu, za komandama aviona, proveo preko dvadeset hiljada sati i sletao na 280 aerodroma u svetu - bez ijednog incidenta.

Kratko vreme je leteo kao kapetan u Er Mailti, samo da bi dokazao da i posle tih pet decenija starosti piloti mogu uspešno da lete i da investicije u njihovu obuku nisu bile uzaludne.

INTERKONTINENTALNI SABRAĆAJ

ZNAČAJAN datum u istoriji "Jata" označio je dolazak četvoromotornih aviona američkog proizvođača "Boing" - B-707, koji je omogućio obavljanje letova na dugim linijama, odnosno početak interkontinentalnog saobraćaju. Kapetan Veselinović je bio u posadi koja je ovaj avion prevezla iz SAD u Beograd i jedan od četvorice kapetana koji su učestvovali u njegovom uvođenju u saobraćaj. Ovim avionom je 10. juna 1970. uveden čarter-saobraćaj za Australiju, a 19. juna takođe čarter-saobraćaj za Kanadu. Pet godina kasnije, uveden je redovni saobraćaj za ovaj kontinent. Kapetan na prvom letu bio je Duško Veselinović.

(SUTRA: Osvajanje druge generacije mlaznih aviona)