Danilo ispunio stričev zavet

NA OSNOVU naredbe Njegoševog naslednika, kneza Danila, 14. oktobra 1854. godine vladičine kosti prenesene su sa Cetinja na Lovćen i sahranjene u njegovoj zadužbini. O tome Njegošev sekretar i sekretar kneza Danila, Milorad Medaković, piše u novosadskim "Srbskim novinama" 13. septembra 1855. godine:

"Na Cetinju, 30. avgusta. U petak ujutru, u Crkvi izidani grob, upokojenog vladike Petra II, otvoren je, sanduk izvađen i stajao je u Crkvi do u subote izjutra. Zorom u subotu oglasila su zvona i popovi, da se narod prikuplja. Dva arhimandrita i dvadeset sveštenika i dva đakona obuku se u crkvi, i poslije očitane molitve u sedam sati ponesu iz Crkve smrtne ostatke! Sprovod je bio velik, koji prođe kroz avliju dvora knjaževa. Dok podignu mrtvački sanduk zazvone zvona, a zabrujaju topovi; a kad se ukažu na kapiji dvora knjaževa, onda učesta pucnjava, a kad topovi prestanu, onda na Mučalinama, stojeći Crnogorci, prospu oganj iz pušaka. Sam knjaz s knjaginjom i sa ostalom svitom krenu se, te su pokojnika pratili do na samu visinu Lovćena. Niko ne bi mogao vjerovati da će se onolika težina i onako teškim putem za 31/2 sata iznijeti. No, Crnogorci, vješti klisurama, junački iznesoše svog bivšeg Gospodara na najvišu planinu, i tim se ispuni poslednji pri smrtnom času učinjen zavijet Petra II. Počem su smrtni ostaci u Crkvu u raku položili, zapuca 1.000 pušaka u dva puta i krene se sva vojska i spušti se na Ivanova korita."

OVAJ događaj se dotakao i struna gusala narodnog pevača, koji 1855. godine kneza Danila zbog toga što je vladiku sahranio poštujući njegov amanet:

U grobnicu Petra svetitelja.

Tu počiva tri godine dana.

Kad se treća ispunila bila,

Hoće Danil Petroviću knjaže

Svome stricu zavjet da ispuni,

Da ga nosi na Lovćen planinu,

Pa mu novi ćivot načinio,

Ćivot mu je kadifom pokrio,

A zlatnom ga rizom prekrilio.

Pak okupi braću

Crnogorce,

Svu gospodu i staru

i mladu,

Tri hiljade i više bijaše,

A pred njima trista sveštenika,

Svi u zlatne rize obučeni,

Sveštenici odoše

u crkvu

Da svršuju svetu

leturđiju,

A ostali stoje u paradu,

Tu se čini velja bogomolja

Za vladiku Petra drugoga.

Kad se sveta

leturđija svrši,

Sveštenici tader ustadoše,

Pak crkovne barjake digoše,

Časne krste i evanđelije,

Sveti kovčeg, kosti vladičine.

Tader sveta zvona zazvoniše,

I vladiku iz crkve izneše.

U to stade zemlje tutnjavina

Od pušaka i lubarada,

Od pjevanja đaka i popova,

Pak se vojska sva tader okrenu,

Crnogorska gospoda izbrana,

Među njima knjaže sa

knjaginjom,

Po srijedu idu sveštenici,

Nose kovčeg, čine molenija,

I ostala crkovna pjenija.

Tako idu na Lovćen planinu,

Iznesoše kosti vladičine

Na Vršinu u bijelu crkvu,

Tu mu sveti kovčeg postaviše,

Dok se sveta leturđija svrši.

LjUBOMIR Nenadović je o Lovćenu, na čijem su vrhu sada počivali Njegoševi posmrtni ostaci, u već pomenutom delu "O Crnogorcima, Pisma s Cetinja 1878. godine" pisao:

"A i šta je drugo taj lepi vrh Lovćena, nego najveća i najčudnija grobnica na celoj ovoj zemlji?! Tu je grob pesnika neuveloga 'Gorskog vijenca'. Tu, na toj visini, u toj strahovitoj samoći, sahranjen je Rade (Petar II), vladika i gospodar Crne Gore. Orlovi i morski vetrovi jedini su koji tu tišinu potresaju. On je i grobom svojim nadvisio druge. Lovćen je uzdigao njegov grob više svih grobova na ovom svetu, a njegov grob uzdigao više svih slovenskih bregova; pretvorio ga u Olimp, u hram gde se srpske vile skupljaju. Na vrhu Lovćena on je ugledao ovaj svet; na vrhu Lovćena gleda ga ovaj svet. To je planina njegove mladosti, njegove poezije. (...)

"Većega i gospodskijega spomenika nema; piramide, grobovi egipatskih kraljeva, šta su drugo neg' male gomile kamenja prema lovćenskom vrhu, prema tome Vladičinom spomeniku?! I kada na ovom svetu nestane bregova i ljudi, meni se čini, još će trajati dva crnogorska kolosa: Lovćen i Vladika."

NIJE prošlo mnogo vremena, a nepogode i surova lovćenska klima oštetili su Njegoševu kapelu, zbog čega je popravljana u nekoliko navrata. O tim naporima je 1911. godine ostavio svedočenje Filip Radičević, dvorski protođakon i sekretar Mitropolije:

"No, počem je Lovćen planina izložena gustim oblacima po promeni vremena, te iz gustih oblaka sijevaju munje i gromovi pucaju, pa je i Njegoševa grobnica sa bogatijem odjejanijem privlačila munjevite svitke! Uslijed toga i Crkva je sva isprskana bila, i morala se nekoliko puta popravljati. I pisac ovih redova tri puta je šiljat bio, da i krov i gromobran sa depozitom vode popravi, no i sva ova popravka u stanju nije bila opasnost Crkvi otkloniti.

"Naša vlada morala je 1879. godine šiljati stručne majstore za popravku Crkve i gromobrana, kao i za krčenje putanjice uz lovćenski hrbat, i po vrhu njega, da se slobodnije do Crkve doći može. Sve je to u potpunom redu ove godine dovršeno. (")

"KAD smo uljegli u Crkvicu, kod groba Vladike Rada majstori otvore duboki grob Njegošev, i mi sveštenici s mitropolitom Ilarionom popadamo na koljena, pa započnemo veliki parastos, koji je trajao sata. Kad se imalo saći u grob na kornižu, ja zamolim mitropolita Ilariona da siđem u ovo svetilište velikog Genija, da u prisustvu svijeh pregledam lijes Njegošev, okolo kojega su se muze kupile na Srpskom Olimpu. Mitropolit mi dade blagoslov i ja siđem u Genijev grob, i u tome trenutku mene obuze jezoviti strah, i osjećaj, koje se svetinje dodirnuti moram; krst na kostima, a mitra je sva od munja izgorela bila, duševno me potrese i po dnu nogu Njegoševih u nesvijest padnem. Kažu da pet minuta nijesam znao za sebe! Poslje svoje prisebnosti digao sam sakos arhijerejski i našao ruke i rebra, sa cijelim kosturom u potpunom redu, samo glava - lubanja malo bijaše udaljena od kostura, koju sam na svoje mjesto stavio, i cio kostur prekadio. Za to vrijeme sveštenici i mitropolit klečahu na koljenima i pjevahu: 'So svjatimi upokoj Hriste dušu raba svojega'. Od donešene odjeće arhijerejske stavio sam na Njegoševu glavu zlatotkani bogati vazduh i novi sakos, koga sam preko cijeloga kostura rastegao, da je cio kostur pod njim, kao pod pokrovom ležao, na prsima kojega stavio se njegov naprsnik (?).

"SVE kosti, kao i cio prah, mirisahu sa puščanim prahom koje su munjeviti ognjevi na zlatotkano odjejanije privlačili, da su kosti morale crne izgledati."

Od opisa događaja od 1879. do 1911, kada je svedočenje o tome ostavio Filip Radičević, dvorski protođakon i sekretar Mitropolije, prošle su trideset i dve godine, tokom kojih je, najverovatnije, bilo još intervencija na lovćenskoj kapeli, da bi ona bila održana u izvornom stanju, ali pouzdanih podataka o tome nema.

Sa velikom dozom sigurnosti može se reći da su popravke izostale tokom 1912. i 1913. zbog učešća Crne Gore u balkanskim ratovima, posle kojih je 1914. godine buknuo Prvi svetski rat.

KAPELA ZAGONETKA ZA CARSKI BEČ

BEČKI dvor je, kao što smo se već uverili, od samog početka gradnje Njegoševe kapele ulagao dosta napora da pronikne ne samo u njenu važnost, nego i u simbolički značaj planine Lovćen. Neku vrstu dobrodošle pomoći u tim nastojanjima pružili su mnogi pisci koji su o Lovćenu govorili kao o srpskom Olimpu, na kome je s najdubljim razlogom sebi našao mesto Njegoš, da gore bude pokopan posle ovozemaljskog života.

SUTRA: KRALj Nikola: Lovćen je Olimp srpski