Feljton

FELJTON - SARADNJA VATIKANA I SJEDINJENIH DRŽAVA: Ustaška formacija Crna legija bila je poluga genocida u NDH

Milorad Ekmečić

15. 07. 2022. u 18:00

PROJEKAT četničkog kongresa u selu Ba, u januaru 1944, bio je odgovor na odluke partizanskog Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije 29. novembra 1943. U teritorijalnom pogledu, rezolucija kongresa nije predviđala nikakve drastične promene od koncepta jugoslovenske monarhije, sa Hrvatskom banovinom pre rata 1941.

ФЕЉТОН - САРАДЊА ВАТИКАНА И СЈЕДИЊЕНИХ ДРЖАВА: Усташка формација Црна легија била је полуга геноцида у НДХ

Tražilo se da se "u celini obnovi jugoslovenska država i proširi na teritorije na kojima žive Srbi, Hrvati i Slovenci i da se kao minimalno traženje budućoj Jugoslaviji odrede granice, prema traženju Jugoslovenske delegacije na konferenciji mira posle Prvog svetskog rata".

Iako je povlačenje partizanskih snaga u Bosnu stvarno bilo bežanje nakon poraza da se na prečac stvaraju temelji sovjetskog društva budućnosti na teritoriji Bosne, one su doživele istorijsku renesansu. Ovde glavni protivnik nije bio srpski nacionalizam, s čijim se oružanim snagama u svakom selu deli uzdržljivost od primene oružja. U Bosni se po prvi put od početka ustanka naizali na neprijateljski narod. Bilo je slučajeva u Crnoj Gori, Hercegovini i Raškoj oblasti i ranije sukoba sa muslimanskim selima. U Hercegovini su u jednom selu dozvolili muslimanima da se presele na područje Dubrovnika, ali su ih srpski seljaci usput poubijali (jama Čađevica). Ipak se prvi put desilo da je tek na području Kupresa Vrhovni štab, Tito, naredio da se spali ustaško selo. Katolici i muslimani su se otvoreno, bez ostatka, priključivali hrvatskim oružanim snagama i učestvovali u borbi. Tek u Bosni partizani postaju glavna vojna snaga pokreta otpora.

GLAVNA ustaška vojna formacija je Crna legija, do tada strah i trepet srpskog stanovništva. Bila je poluga genocida. Prva ideja o njenom formiranju se javilau Aneksionoj krizi 1908-1909. To je bio odgovor habzburškog klerikalizma, na mogućnost da Srbi pokrenu gerilski rat na habzburškoj strani. Po uzoru na Garibaldijeve "Hiljade smrti" 1860, u Srbiji se skupljaju dobrovoljci pod sličnim nazivom. Austrijski žbiri su izvestili da na području Srbije grupe dobrovoljaca upotrebljavaju crvenu zastavu, oriflamme, aurea flamma, kao simbol revolucije od 1789. Katolički klerikalci, sa najznačajnijom grupom oko nadbiskupa Štadlera u Sarajevu, odgovaraju planom okupljanja Crne legije. U toj grupi su ideolozi kasnijeg ustaškog pokreta Ivo Pilar, Iso Kršnjavi, poslednji predsednik vlade nezavisne države 1945, Nikola Mandić. Njihov cilj nije samo otpor Srbima, nego stvaranje temelja integracije hrvatske nacije, eliminisanjem neprijateljskog naroda Srba, Jevreja, Cigana i nasilnim preseljavanjem katolika od Pule do Drine. Dve godine kasnije su u sličnim antisrpskim demonstracijama i zbog zahteva autonomne hrvatske države uhapšeni Ante Pavelić i Mile Budak. Ideja je postala stvarnost u leto 1941, kada se od opljačkane čoje kroje crne uniforme. I kada su ih Italijani oterali sa južnog područja do Ivan planine, sama vest da se vraćaju tera preostale srpske žene i decu da sklonište nađu u italijanskim garnizonima, gde ih vojska hrani palentom.

POKUŠAJ Vrhovnog štaba da zauzme Kupres izaziva koncentraciju ustaških jedinica, sa pridruženim lokalnim stanovništvom. Formalno na obe strane komanduju neprofesionalne vojne starešine. Crnom legijom Jure Francetić, Prvom proleterskom brigadom, kasnije divizijom, Koča Popović. Prvi nije ostvario da položi ispite za rezervnog oficira kraljeve vojske u Nišu, a Koča Popović je bio zapovednik jedne vojne jedinice u vojsci Španije 1937. Pre toga, Crna legija je iskoristila sukob četnika i partizana u Istočnoj Bosni i izbila na reku Drinu.

POSLE savezničke pobede u severnoj Africi i sovjetske na Staljingradu 1943, istorija jugoslovenske revolucije se počela bitno menjati. Sve strane su nastojale da se usaglase prema budućem i neminovnom slomu fašističkih država. Značajan datum u tome je kapitulacija Italije 8. septembra 1943. U svim tim događajima mirođija u čorbi je Vatikan. Od 1937. prebacio je svoj kapital u američke banke, a posle prvih poraza u severnoj Africi i u pohodu na Moskvu, slagali su se sa britanskim i američkim stratezima da fašističke države moraju izgubiti rat.

Vatikan je počeo saradnju sa američkim izaslanikom Mironom Tejlorom, koji je tri puta dolazio u Rim preko Portugala i Švajcarske. Sjedinjene Države su bile uplašene vojničkim slomom.fašističkih država, što bi, na razorenoj evropskoj industriji i nezaposlenoj radničkoj klasi, proizvelo jednu novu boljševičku revoluciju u Evropi. Zbog toga nisu žurili da optužuju fašizam za Holokaust nad Jevrejima, iako su za njihovu sudbinu znali.

PREDSEDNIK Ruzvelt je preko Tejlora zahtevao da Vatikan radi na promeni vođstva svih fašističkih zemalja, na prvom mestu Hitlera i Musolinija. Razume se da se to odnosilo i na smenu ustaškog vođstva u Hrvatskoj. U Italiji je to proizvelo pripremanje sloma fašističke vlade, glasanjem u fašističkom Velikom veću 25. jula 1943. o obaranju Musolinija. U Italiji su za takvo rešenje bili kraljevski dvor, generalštab i masoni u raznim organizacijama, uključujući tu neke ministre u generalštabu. U Mađarskoj je promenjena vlada, ali ne i uloga države u ratu. U Nemačkoj je jedan oficir, iza koga je stajala Katolička crkva, pokušao atentat na Hitlera i nije uspeo. Zbog ovoga je u Rim došao njujorški nadbiskup Spelman i 3. marta 1943. se sastao sa nacističkim ministrom spoljnih poslova Ribentropom.

Katolička crkva je uspela da zbaci Musolinija, ali time nije ukinula i fašizam u Italiji. Hitlerovi padobranci su oteli Musolinija, omogućili mu da se vrati u severnu Italiju, obnovi fašističku partiju i njenu naoružanu miliciju. Po novom ustavu te države koja se zvala Republica di Salo po mestu gde je donesen, italijansko društvo je bilo pretvoreno u jedno područje socijalnog eksperimenta. Ustavom te republike, koji se zvao "Povelja podruštvljavanja", teška industija je proglašena društvenim vlasništvom, a mala ostavljena privatnoj inicijativi. U fabrike su uvedeni radnički saveti.

Ova žilavost fašizma i njegova spremnost da se približava rešenjima koja su spadala u istoriju evropskog socijalizma, bili su opomena Vatikanu da ne ide dalje u projektima zamene fašističkih vlada. U Hrvatskoj se od poglavnika Pavelića počelo izdvajati katoličko krilo vezano za nadbiskupa Stepinca (Slavko i sin mu Eugen Dido Kvaternik, Mladen Lorković i više generala u ustaškoj vojsci). Stepinac je i sam zbog ovih kontakata sa zapadnim saveznicima dolazio u Rim 1943. Nosio je predstavke zapadnim državnicima o zločinima srpskih četnika pod italijanskom zaštitom po Dalmaciji.

PORAZ USTAŠKE CRNE LEGIJE

GLAVNA bitka partizana i ustaša bila je na Kupresu 12. avgusta 1942. Crna legija bezglavo juriša na brisanom prostoru razvučenim streljačkim strojem. I neškolovani seljaci ne bi učinili takvu grešku. Koča Popović je dva puta odbio Titov savet "Da se povučemo", odgurnuo ga, drugi put, laktom i vikao "Biće mesa!" Plotunskom paljbom nad jednim srpskim selom, Jure Francetić, legenda hrvatskog nacionalizma, je u oborenom avionu bio ranjen. Crna legija nije mogla dalje ratovati, pa od kraja 1942. do 1945. leči rane u Međimurju. Seljaci krenuli pesmu "Na Kupresu krv se lije od ustaša i legije".

SUTRA: ZABLUDE O ISKRCAVANjU SAVEZNIKA NA JADRAN