OKUPACIJA UDARAC SRPSKOM NARODNOM PONOSU: Zašto je Tito odlučio da centar revolucije preseli u Beograd

MOBILIZACIJOM, kao načinom da brojčano ojačaju svoje jedinice, služili su se i vojni četnici, organizacija Draže Mihailovića, ali ne odmah i u početku ustanka (u prvo vreme, vojno-četnički odredi orijentisali su se pre svega na evidentiranje boraca, odnosno vojnih obveznika.

Ljubićka četa Čačanskog partizanskog odreda krajem leta 1941. , Foto Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Sastavljali su spiskove i svim prijavljenim i uvedenim u te spiskove, izdavali su potvrde, s tim da se jave kad budu pozvani). Krajem septembra 1941, Mihailović je proglasio opštu mobilizaciju, ali ona u potpunosti nikad nije sprovedena.

Ocenjivano u celini, u leto 1941, najžešće i najuspešnije borbe partizanski odredi vodili su u zapadnoj Srbiji i Šumadiji. Kako se misli, i tvrdi, pored objektivnih, za to su postojali i subjektivni razlozi, jer su Pokrajinski komitet KPJ i Glavni štab NOP odreda za Srbiju uglavnom bili usmerili svoju aktivnost na područje zapadne Srbije, Užica u prvom redu. Južna i istočna Srbija bile su u početku, i usled toga, od drugostepenog značaja. Kasnije, međutim, a naročito posle progona glavnine partizanske vojske u Sandžak, u decembru 1941, ovi krajevi će dobiti veći značaj i u njih će se, vremenom, u stvari preneti težište partizanske borbe u Srbiji.

Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

VOĐSTVO PARTIZANA, a to će reći Centralni komitet KPJ sa Josipom Brozom Titom na čelu, nije slučajno poklonilo svoju pažnju zapadnoj Srbiji. I Srbiji uopšte. Ponajmanje je sticaj okolnosti uticao na odluku da se sa oružanim ustankom na teritoriji Jugoslavije prvo počne upravo na ovom prostoru.

Tito je (kao i Dragoljub Draža Mihailović) u svim svojim planovima i kombinacijama uvek polazio od Srbije. Slobodno se može reći da je Titovo trajno mišljenje bilo da onaj ko ovlada Srbijom, taj će vladati i Jugoslavijom... I, kao što je 1941. godine tačno procenio da je oružani ustanak moguć najpre u Srbiji, tako je i sredinom 1943. procenio da će se konačna bitka za Jugoslaviju odlučiti u Srbiji. (Zato je on i poslao rukovodstvu KP u Hrvatskoj, 4. novembra 1943, sledeću, punu prekora poruku: "Izgleda da vi nikako ne možete razumjeti, da je sada glavna Srbija i da se tamo mora riješiti pitanje uređenja Jugoslavije, a jugoslovenske vlade i kralja napose. Tome treba sada potčiniti sve lokalne interese...")

Neki istraživači, međutim, hteli bi da dokažu, da glavni razlog Titove orijentacije za zapadnu Srbiju, i Srbiju uopšte, treba da leži u tome što je upravo u zapadnoj Srbiji pobo svoj barjak Dragoljub Draža Mihailović, i što se od maja 1941. nalazio sa svojim štabom na Ravnoj gori.

Opredeljenje Tita za Srbiju, a zatim za zapadnu Srbiju, rezultat je njegovih određenih procena, ali i onih koje su se ticale političkih raspoloženja muslimana i Hrvata, pripadnika većinskog stanovništva u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Ta raspoloženja bila su takva da ona nisu davala baš nikakve izglede za njihovo učešće u opštenarodnom ustanku.

* * * * * * * * * *

Hrvati dočekali Nemce sa cvećem, kobasicama i šampanjcem

...OGROMNA VEĆINA Hrvata, kako je znano, i već kazano, shvatila je slom Kraljevine Jugoslavije kao idealnu priliku za formiranje potpuno samostalne hrvatske države. Čak i protivnici ustaša prihvatili su oberučke Nezavisnu Državu Hrvatsku, videći u njoj osnovu za trajno rešenje hrvatskog nacionalnog pitanja - bilo izvan Jugoslavije, bilo u okviru nje, ali preuređene u savez maksimalno suverenih jedinica, pri čemu bi u sastavu hrvatske zajednice morale da se nađu i Bosna i Hercegovina i dobar deo Bačke i Baranje, zatim Srem zaključno sa Zemunom.

Koliko je Titova ocena, posebno u pogledu Hrvata i Hrvatske, bila tačna, videlo se ubrzo, kad je i NDH postala ratno poprište poput Srbije. Pod oružjem, a u borbi protiv ustaša i okupatora, našli su se samo Srbi...

"Mi hrvatskog seljaka", reći će u vezi sa upravo navedenim jedan istaknuti komunistički lider iz Hrvatske, Pavle Gregorić, "nismo dobili u partizane. Ovakav problem nije imala Srbija... i mislim da je to problem koji u historiji i te kako treba naglasiti... "

Zato što je bio načisto sa situacijom u Hrvatskoj, Tito je još 10. aprila 1941. godine neopozivo odlučio da najhitnije što može napusti Zagreb, tvrdio je i Titov lični prijatelj Josip Kopinič, agent Kominterne, poznat pod više raznih konspirativnih imena - "Vazduh", "Vokšin", "Štefan". On kaže:

Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

"Bili smo na Jelačić placu - Tito, moja sestra i ja. To je bila euforija hrvatske malograđanštine i pristalica endehazije. Oni su dočekivali njemačke tenkove sa cvijećem, kobasicama, šampanjcem... Postoje fotografije tog dočeka, i filmski žurnal, njemački. A mi smo tu bili, mi smo to gledali... Tito je samo ćutao. A onda kada je kolona tenkova prošla, idemo tamo prema drugom dijelu grada, i vidimo da hrvatska, Mačekova straža hvata jugoslovenske oficire i vojnike, izbacuje ih iz Ljubljanske kasarne, tuče ih i trpa u kamione. Da. Posle ja Tita pitam: 'Slušaj, Stari, zašto ti ideš u Beograd?'

- 'Pa, jesi li ti bio sa mnom na Jelačić placu? Pa, šta ti misliš, da sa tom malograđanštinom, da sa tim nacionalizmom koji je sad buknuo, ti tu možeš nešto napraviti?'"

"Govorio mi je", još je izjavio Koćinič, "da mora u Srbiju, da je tamo narod do kraja porobljen i potlačen... i da će taj narod biti spreman za ustanak."

POJEDINI IDEOLOŠKI protivnici Tita, njegov prelazak u Srbiju objašnjavaju kao smišljenu akciju ustaškog vođstva, i citiraju, u vezi s tim, navodne reči Eugena Dida Kvaternika, upućene šefu ustaške države Anti Paveliću: "Ti se sećaš kako je Lenjin došao da podigne revoluciju u Rusiji. Nemci su ga propustili preko svoje zemlje u jednom plombiranom vagonu. Mi ne bismo mogli da nađemo dragoceniji eksport za Srbiju od Tita.

Srbi će imati da plaćaju za to sledećih dvadeset godina."

Titovu odluku da se iz Zagreba prebaci u Beograd, da se "izvrši preseljenje centra revolucije u Jugoslaviji", Vladimir Bakarić, svojevremeni prvak KP Hrvatske i bliski Titov saradnik, povezao je sa 27. martom 1941, i ocenom CK KPJ da se u Beogradu i u Srbiji bilo "nagomilalo najviše društvenih i političkih suprotnosti".

Po jednom od mišljenja koja se tiču Titove odluke da se prebaci iz Hrvatske u Srbiju (i tu sa srpskim komunistima organizuje odrede za borbu protiv okupatora) "preseljenje centra revolucije... iz Zagreba u Beograd" bilo je, upravo - "prirodno ne samo zbog političke situacije u Hrvatskoj, već i zbog toga što je trebalo 'počinjati od početka'", a "to je za Jugoslaviju, po sledu istorije njenog postanka i po stvarnom položaju, bila Srbija. Nije Srbija isto što i Jugoslavija, ali nema Jugoslavije, ili bolje, ne može biti nacionalnog samoopredeljenja ni Hrvata, ni Crnogoraca, ni Makedonaca, ni Slovenaca za jugoslovensku zajednicu bez čvrste pretpostavke da će Srbija biti u toj Jugoslaviji..."

* * * * * * * * * *

Josip Broz je zahvaljujući Srbima postao veliki vođa

POLAZEĆI OD TOGA, da je Tito - kako se jednom izrazio njegov prvi saradnik Edvard Kardelj - smatrao da je dobra samo ona politika odnosno politička i vojna strategija "koja realno daje dobre rezultate", slovenački istoričar, J. Pleterski je rekao: "I, eto nas, kod drugog momenta. U Srbiji su postojali mnogi uslovi za procenu da se konkretni rezultati tu mogu očekivati..."

Na uverenje Tita i Komunističke partije, da u Srbiji najpre mogu ostvariti svoju politiku i postići najbolje rezultate u dizanju naroda protiv okupatora, treba da su uticale i sledeće činjenice: 1) postojanje kod Srba u Srbiji "snažno razvijene istorijske nacionalne svesti i slobodarske i ustaničke tradicije", i 2) privrženost "naroda u Srbiji jugoslovenskoj zajednici".

Da srpski narod, onako ojađen i ponižen kapitulacijom jugoslovenske vojske u aprilu 1941, nije bio spreman da se obračuna sa okupatorom, Tito sa svojim komunistima ne bi mogao ništa da postigne. Brzo bi utihnule puške njegove vojske, ako bi uopšte i stigao da tu vojsku obrazuje.

Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Ne bi se, stoga, moglo reći da greše oni koji kažu da je Tito, svejedno što je bio izuzetna ličnost, samo zahvaljujući srpskom narodu mogao da postane veliki vođa.

KAO KOMINTERNOVSKI nacionalista, a to će reći "politički nacionalista", Tito je, navodi se, u duhu gledanja i stavova Kominterne konsekventno radio na minimiziranju Srba kao - reakcionara... Pouzdano je samo jedno: da se on prema srpskom narodu odnosio u skladu sa stavom Kominterne, da se na jugoslovenskom prostoru uspostavi novi odnos snaga, sasvim drugačiji nego što je to bilo do razbijanja Jugoslavije, u aprilu 1941. godine.

Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

U sklopu rečenog, on je stalno, i za vreme rata, i na zasedanju AVNOJ u Jajcu, i posle rata, uvek ponovo posezao za floskulom o "velikosrpskoj opasnosti" i do pred samu svoju smrt povlačio poteze, koji su u biti bili štetni po srpske nacionalne interese. Vodeći srpski komunisti išli su mu pri tom naruku. Oni su ga u svemu tome bezrezervno i na nekritičan način podržavali. Delom, kako neki misle, zato što je Tito bio kult, što je širenje tog kulta (u čemu je sam Tito bio pravi virtuoz) bilo "oficijelizirano", postalo "sastavnicom državne politike i interesom države".

Kad je reč o držanju Tita prema Hrvatima, naročito se ističe (i od strane Hrvata, jednog Branka Pešelja, na primer, dugogodišnje desne ruke Vlatka Mačeka, predsednika HSS) da je ono bilo takvo da je Tito stekao trajne zasluge za Hrvatsku. Da nije njega bilo, veli se - Hrvati bi 1945. vrlo loše prošli. "Hrvatska je izgubila rat, a nije izgubila teritorije, nego je još i porasla..."

* * * * * * * * * *

Nepokolebljiva vera u nepobedivost Crvene armije

NIGDE KAO U SRBIJI, dobro su to znali i Nemci, a s njima i Britanci, slom jugoslovenske države nije izazvao takve traume. Okupacija je bila "nepodnošljiv udarac srpskom narodnom ponosu". Ali, i pre i iznad svega, okupacija je ponovo jednom otvorila srpsko nacionalno pitanje. Sem u Srbiji, u početku okupacije, Srbi u svim drugim krajevima bili su izloženi i fizičkom uništenju. Naročito u NDH. Stradanje srpskog naroda u NDH ne samo da je uzbudilo Srbe u Srbiji, već je umnogome uticalo na njihovu odluku da se dignu na oružje, krenu u borbu za vaspostavljanje jugoslovenske države, u kojoj će se ponovo naći svi Srbi i živeti sa svim pravima slobodnih ljudi.

Od razloga, zbog kojih su Tito i KPJ odlučili da "centar revolucije u Jugoslaviji" presele iz Zagreba u Beograd, i u Srbiji počnu da stvaraju svoju vojsku, ne bi smela ostati nepomenuta vera, i Tita i celokupnog vođstva KPJ u nepobedivost Crvene armije... Iz te prve i osnovne vere proizašlo je duboko ubeđenje, da rat neće dugo potrajati, da će nemačke divizije biti satrte već na granicama Sovjetskog Saveza i da će se sovjetske trupe, posle toga, sjuriti u Evropu, a najpre stići u Jugoslaviju u graničnom pojasu sa Rumunijom.

Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Koliko je lično Tito, koji je inače maštao da od Srbije stvori mostobran za Crvenu armiju, bio uveren u brzo nadiranje sovjetske vojske do granice Srbije, potvrđuje i podatak da je on, odmah posle napada Nemačke na Sovjetski Savez, 22. juna 1941, naložio Milovanu Đilasu da organizuje jednu grupu ljudi koja će u datom času preuzeti vlast u Beogradu.

SAM MILOVAN ĐILAS izgleda da je, na vest da je Nemačka napala Sovjetski Savez, rekao Rodoljubu Čolakoviću, da će Rusi - za dva meseca stići u Beograd!

U sklopu svih tih očekivanja bilo je, na neki način, prirodno što je Centralni komitet, ali pre svega Tito, u prvom času, hteo da za centar ustanka u Srbiji izabere - Homolje, kao oblast najbližu Rumuniji. "Ja sam najprije mislio", reći će Tito o tome posle rata, "da tadašnji Glavni štab smjestimo negdje u Homolju, homoljskim šumama. Međutim, gledajući geografske karte, meni se ipak najviše svidio prostor zapadne Srbije s obzirom na to da je odatle u slučaju ofanzive bio otvoren put za Bosnu i Sandžak i na druge strane, dok su se homoljske planine mogle lako pročešljati, a u slučaju odstupanja odatle, našli bismo se na prostoru na kojem bi nas neprijatelj mogao lako uništiti." Za izvesne pisce, ove Titove reči su - sporne. U smislu da ne sadrže prave razloge njegove odluke za izbor zapadne Srbije kao "centra revolucije". Insistira se na tome da je Tito krenuo u zapadnu Srbiju zbog Draže Mihailovića, kako je već pomenuto, zbog toga što je on taj kraj najbolje poznavao, budući da je 1914. godine, kao pripadnik austrougarske vojske, njim prokrstario, učestvujući u svim, pa i najljućim bitkama, pored ostalog i kod Ljiga...

Negde na tom prostoru, a u svakom slučaju u Kolubarskoj, odnosno Suvoborskoj bici, Tito je, bez sumnje, može se pretpostaviti, morao da ukrsti oružje sa Dražom Mihailovićem... Jer, u toj bici, kao potporučnik, učestvovao je i Mihailović...

Muzej Revolucije, Užički muzej, Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Arhiv Loznice, Arhiv porodice Ranković, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

DRAŽA VEROVAO U BOŽJU PROMISAO

OD SVEGA što je rečeno i napisano o Draži Mihailoviću, iz ljubavi i odanosti ili iz mržnje i neprijateljstva, u želji da se doprinese itorijskoj istini ili pak njenom zamagljivanju i potapanju u mutne vode bez dna, neporecivo je, uz štošta drugo, i sledeće: 1) da je Mihailović bio antifašista, ali u isto vreme i - antikomunista, 2) da je sa Ravne gore, započinjući sa stvaranjem vojne organizacije, otpočinjući gerilski rat, u stvari, pokrenuo krupne događaje u Srbiji i Jugoslaviji. A pokrenuti događaje, međutim, nikad nije bilo isto što i događajima upravljati, kako se svojevremeno izrazio Slobodan Jovanović. U ovu veliku istinu i Mihailović će imati prilike da se tokom rata, a osobito pred kraj rata, uveri u punoj meri... Iz vida se ne bi smela izgubiti ni izjava Živka Topalovića, vođe socijaldemokrata u Srbiji, da je Mihailović bio izraziti fatalista i da je to, u stvari, bila njegova najveća slabost... On je, po Topaloviću, "duboko verovao da ga vodi Božja promisao i da zaslužuje Božju pomoć".

Preporučujemo

Društvo

0 2

POLITIČKA POZADINA VOJNO-POLICIJSKE OPERACIJE NA RSK 1995. GODINE: Odluka o „Oluji“ doneta na Brionima

29. 07. 2024. u 13:27

Društvo

0 0

NEPOŠTOVANjE TEMELjNIH AKATA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA: Oličenje licemerja velikih sila

16. 07. 2024. u 05:00

Društvo

0 0

NAPAD ATLANTSKE ALIJANSE NA SR JUGOSLAVIJU UGROZIO MEĐUNARODNI POREDAK: NATO agresija potpuna degradacija politike

16. 07. 2024. u 05:00

Društvo

0 0

PROTIVREČNA TUMAČENjA VOJNOTEHNIČKOG SPORAZUMA U KUMANOVU: Nije kapitulacija već dogovor o miru

16. 07. 2024. u 05:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije