POGLED KA INDIJI: Prilozi srpskoj književnoj istoriji

IMA u istoriji kulture tema koje na prvi pogled deluju marginalno, ali pažljivije čitanje otkriva da su kroz nekoliko generacija zaokupljale umove nemalog broja stvaralaca i mislilaca.

Foto Promo

Takva je i slika Indije među srpskim piscima. Naizgled manje uticajna od francuske, nemačke ili ruske kulture, indijska je od 19. v. pa sve do danas fascinirala srpske književnike i intelektualce. Kada se sistematski i hronološki pogledaju njihovi tekstovi o Indiji otkriva se nedovoljno poznata priča o velikoj ljubavi. U bivšoj Jugoslaviji je 1965. održan skup "Jugoslaveni i Indija" u Zagrebu, gde su tih godina osnivane indološke studije. U srpskoj naučnoj sredini takva istraživanja ostala su prepuštena entuzijazmu pojedinaca. Kad je o književnosti reč, pisalo se o nirvani kod Disa ili o putopisu Jelene Dimitrijević, ali ostalo je još toga nepročitanog i kod velikih pisaca, a kamoli u starim izdanjima i časopisima. Zbirni pogled na ovu imaginarnu i često idealizovanu Indiju može dati novu dimenziju slici srpske književnosti.

Takav pokušaj učinjen je 2019. kada je u Zadužbini Dositeja Obradovića održan okrugli sto "Indija i srpska književnost", prvi takav održan kod nas. Na njemu su učestvovali proučavaoci usmene književnosti, renesanse i književnosti 18. i 19. veka. Objavljena knjiga je zbornik radova s tog okupljanja. Zbornik otvaraju dva rada posvećena srpskoj epici i indijskim paralelama. Aleksandar Loma, koji se već dugo bavi "arheologijom" srpske junačke poezije, daje nove uvide o sličnostima "Mahabharate" i kosovske epike, ovog puta o cikličnom shvatanju vremena. Ova neobična sličnost objašnjava se poreklom iz mita, zajedničkim nasleđem praindoevropske starine koje se sačuvalo s jedne strane u srpskom, s druge u staroindijskom epskom pevanju. Lidija Delić piše o slici Indije kod srpskih pevača. Koliko god daleka, ova zemlja im nije bila nepoznata, barem po imenu.

Najpoznatija je "prokleta Inđija", ali nije to jedina njena slika koja se javlja kod guslara, kako rad otkriva. Slavko Petaković analizira čudesnu Indiju o kojoj se govori na početku Držićevog "Dunda Maroja". Naizgled je ova slika razumljiva u kontekstu geografskih otkrića tog doba, ali sadrži i nešto više, jedan utopijski prostor van realne geografije. Persida Lazarević di Đakomo pokazuje kako su do obrazovanih Srba početkom 19. v. stizale vesti iz svetske filologije o otkriću srodnosti evropskih jezika sa sanskritom, čime je ustanovljeno postojanje indoevropske jezičke porodice.

Podstaknut tim novostima, Pavle Solarić probao je da poveže poreklo Srba i Slovena sa Indijom. Milan Jovanović Morski, medicinar, dramski autor i putopisac bio je jedan od prvih Srba koji je stigao do Indije krajem 19. v. kao brodski lekar. Goran Maksimović analizira Jovanovićev putopis s Istoka u kom opisuje i boravak u Indiji, od odeće i pejzaža do običaja i politike. Morski je na svom putu radio akvarele i jedan od njih, "Selo kod Kalkute", na korici je zbornika. Putopisnim žanrom bavi se i Nađa Đurić koja se posvetila knjizi Božidara Karađorđevića. Mada je putopis nastao na francuskom, teško je ispisati ime Karađorđevića iz naše kulture kojoj je i sam hteo da pripada.

Pokazuje se kako je na knežev prikaz indijskih predela uticala savremena tehnika impresionizma. Autor ovog članka i urednik zbornika pisao je o slici koju su srpski intelektualci između dva rata imali o Gandiju. Dok je popularnost Rabindranata Tagora u to doba kod nas dovoljno poznata, prijem Gandijevih ideja ostao je neistražen. A uvid u članke otkriva političku podršku Gandiju kod nas i oduševljenje njim kao univerzalnom mesijanskom figurom. Interesantno je da je jednu od prvih doktorskih teza o Gandiju u svetu odbranio u Parizu komparatista Milan Marković. Neki srpski putnici Gandija su sreli i lično i pisali o tim susretima.

Ovo su prilozi kojima je svako iz jednog ugla doprineo široj povesti koja, na kraju krajeva, i nije toliko o Indiji, koliko o našoj kulturi. A mogao bi se zamisliti zbornik s istom temom, a s potpuno novim prilozima: o narodnim pripovetkama i indijskim paralelama, o srednjovekovnoj književnosti i njenim indijskim izvorima, o nizu pisaca dvadesetog veka, tako različitim kao što su Stevan Pešić i Čedomir Minderović, o kontrakulturi sedamdesetih koja kod nas deluje u vreme komunizma i nesvrstanih... No, sem doprinosa srpskoj književnoj istoriji, ovakav ili neki sličan zbornik može dati podstrek i nečem drugom - stvaranju srpske indologije kao institucionalne akademske discipline.

Preporučujemo

Kultura

0 0

NEPODOBNI "PEKARI" I SUMNjIVA "ZEMLjA": Pred čitaocima neobjavljeni tekstovi Jovana Radulovića, u izdanju RTS

13. 04. 2022. u 11:08

Kultura

0 0

PO BUREK KOD NUŠIĆA: Kako su se Smederevci odužili najvećem komediografu srpske književnosti

13. 03. 2022. u 07:54

Društvo

0 2

EVROPA GA SLAVILA, SRBIJA ZABORAVILA: Čuveni kritičar i publicista Uroš Petrović delom zadužio srpsku književnost

31. 10. 2021. u 11:15

Kultura

1 8

HOMO POETICUS, UPRKOS SVEMU: Handke se na globalnom planu više neće ponoviti

19. 10. 2021. u 18:47

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije