TRAGANJE ZA KORENIMA: Godišnjak "Stari Vlah" piše o riznici starina, nastanku prezimena, junacima, neimarima...

SVE što je posedovala - kuću sa placem, tri dućana, štalu i baštu sa blagorodnim voćem - gospođa Sofijana iz Nove Varoši 1789. godine poklonila je manastiru Kovilje u selu Smiljevac između Javora i Golije, "za dušu i večni spomen" upokojenim članovima porodice.

OGNjIŠTA Zadruga Popovića iz Kućana 1930. Foto Letopis "Stari Vlah"

Do sada nepoznate činjenice o darivanju svetinje na drugom kraju Starog Vlaha pred čitaoce drugog broja godišnjaka "Stari Vlah" iznosi Zorica Zlatić Ivković, istoričar umetnosti iz Sirogojna na Zlatiboru. Otkriva ih u turskim dokumentima u kasabi Nova Varoš, najpre 1764. godine, pa 3. januara 1789. godine, a o bogatim darovima Sofijane Lazinice, čiji se otac zvao Dmitar, a suprug Lazo, svedoče i zapisi na praznim stranama Koviljskog četvorojevanđelja, uz opomenu upućenu onome ko bi se usudio da prilog oduzme od svete crkve.

Prvi put su, takođe, bar za ovdašnje prilike, svetlost dana ugledali i podaci o prvom turskom popisu 1850/51. godine. Kasaba Nova Varoš je, kako pišu Kemal Nurkić i Miroslav Glavonjić, imala 274 kuće i i 903 muške glave, među kojima 499 glava nemuslimanskog stanovništva, 351 stanovnik je bio musliman i 53 Roma. Turski defteri kažu da je bilo 27 zemljoposednika, 22 kiridžije, 18 krojača, 13 trgovaca, 11 pekara...

Časopis u izdanju Istraživačko-izdavačkog centra "Stari Vlah" iz Beograda, sa ispostavom u Novoj Varoši, gde je štampanjem knjiga pokrenuta zapustela izdavačka delatnost, posebnu pažnju poklanja dvema skrajnutim temama - ćirilici i digitalizaciji građe.

- Ćirilica je, uz Srpsku pravoslavnu crkvu, jedina duhovna vertikala koja povezuje srpski narod i njegovu kulturu od Svetog Save do današnjeg dana - piše jedan od najistaknutijih srpskih lingvista, prof. dr Miloš Kovačević, tumačeći naš odnos prema vlastitom pismu.

POČAST Milinko Bujišić, Foto Letopis "Stari Vlah"

Manifestacija "Ćirilična baština" u Bajinoj Bašti postala je značajan kulturni događaj, a o nizu aktivnosti grupe entuzijasta koji čuvaju srpsko pismo svedoči istoričar Marko Kovačević. Časopis donosi i prilog o progonu ćirilice u Novoj Varoši tokom dva svetska rata, uz faksimile dokumenata.

TEROR Ustaška "svedodžba" 1941. Foto Letopis "Stari Vlah"

Urednik časopisa Milomir Kragović podseća na primer pregnuća u komšiluku: Biblioteka "Vuk Karadžić" u Prijepolju je 2016. godine, među prvima u Srbiji, započela digitalizaciju kulturno-istorijske građe i već ima 45.000 digitalnih stranica.

Na stranicama Letopisa "Stari Vlah" su i portreti geografa Jovana Cvijića i đenerala Krsta Smiljanića, komandanta Drinske divizije, kao i istraživanja Vukomana Šalipurovića o Raoničkoj buni.

Foto Letopis "Stari Vlah"

Uz "raporte" o novim knjigama, nastanku prezimena i arheološkim istraživanjima, te graditeljskom nasleđu, osvetljena su narodna predanja i zapisi o imenima starovlaških planina, a čitaoci se vraćaju u vremena jela sa ognjišta i starovlaške trpeze.

Stranice časopisa ne zaobilaze ni privredne teme na jugozapadu Srbije, analizirajući lepote i turističke šanse Zlatara, kao i aktuelnosti iz života opština Priboj i Rudo.

Dušan Purić, Foto Letopis "Stari Vlah"

Za mnom, junaci!

IVANjIČANIN Dušan Purić (1873-1914), potpukovnik, komandant IV užičkog puka "Stevan Nemanja", na Mačkovom kamenu, u borbi protiv Švaba, izdao je poslednju komandu: "Za mnom, junaci, da branimo otadžbinu!"

- Ivanjica je zaboravila svog heroja - podseća novinar Emil Protić. - Posle Prvog svetskog rata ulica u kojoj se rodio ponela je njegovo ime, a nakon oslobođenja je izbrisano. Danas na njega podseća samo nekadašnja Purića bašta i u njoj davno presahla česma?!

ŠANSE Zlatar čeka investitore, Foto Letopis "Stari Vlah"

Konkurs za kratku priču

KONKURS za kratku priču "Milinko Bujišić" raspisuju IIC "Stari Vlah", Biblioteka "Jovan Tomić" i Dom kulture u Novoj Varoši. Konkurs povodom godišnjice smrti Bujišića, beogradskog novinara i aforističara, rođenog u Kokinom Brodu, jednog od pokretača izdavačke delatnosti "Starog Vlaha", otvoren je od 20. marta do 1. jula. Autori mogu slati dve neobjavljene priče (do 6.000 karaktera), a žiri će 1. septembra novčano nagraditi tri priče, uz povelje. Biće odštampana i knjiga priča.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije