SABRAO SUDBINE IZ OSNABRIKA: Dr Željko Dragić među korice stavio biografije nekih od 6.500 zatočenih kraljevih oficira

SUDBINA svakog od 6.500 jugoslovenskih kraljevskih oficira, većinom Srba, internirah u logor Oflag VI C za vreme Drugog svetskog rata, dirljiva je priča o zatočeništvu u Osnabriku u Nemačkoj.

SAČUVANA Logorska baraka u kojoj su bili/Čedomir Mladenović, Foto Privatna arhiva

Istoričaru dr Željku Dragiću, kao potpredsedniku Udruženja "Baraka 53", te činjenice su odavno poznate, jer je više godina posvetio istraživanju, sakupljanju biografija, fotografija, pisama i dokumenata o više desetina srpskih, slovenskih, jevrejskih i drugih oficira u tom logoru.

Svedočenja potomaka sa kojima je do sada uspeo da uspostavi kontakt, Dragić je objavio u knjizi "Koreni i krila" da bi sačuvao sećanje i osvetlio sudbinu, onih koji su bili zarobljenici u nekadašnjem logoru u Osnabriku, jedinom u Nemačkoj za koji je važila Ženevska konvencija iz 1929. Knjiga "Koreni i krila", nedavno je proimovisana u Pitsburgu u Americi, a prisustvovalo je gotovo 500 Srba koji žive u ovom kraju, među njima i potomci nekih nekadašnjih logoraša.

- Promocija u Pitsburgu je bila prva stanica u okviru američke turneje, a sledeće su u Čikagu i Indijani, uz moguć nastavak promocije u Klivlendu, Njujorku, Milvokiju i Los Anđelesu - kaže Dragić.

- Ako želimo da istorija ostane živa, moramo joj dati prostor u knjigama, u našim zajednicama, ali i muzeju koji bi ove priče trajno sačuvao od zaborava.

Sećanje Svetozar Petrović (treći sleva u srednjem redu), Foto Privatna arhiva

Promociju knjige prati i izložba, na kojoj je objavljena i dirljiva uvodna reč mitropolita Longina. U poruci kojom je blagoslovio projekat, mitropolit je istakao:

- Oni koji su bili ljudi časti, koji su svojom žrtvom posvedočili vernost otadžbini, kralju i svom narodu zaslužuju da ih pamtimo. Samo oni koji poznaju prošlost imaju budućnost.

Iz nekadašnjeg logora Oflag VI C u Osnabriku (1941-1945) neki logoraši nikada se nisu vratili. Jedan od njih, koji tamo počiva je Čedomir Mladenović (1893-1967) iz Donje Trnave, a sahranjen je u Nemačkoj kao stranac bez porodice, iako je u domovini imao suprugu i brata, što se, kaže Dragić, vidi iz podataka.

- Zašto se nije vratio u posleratnu Jugoslaviju, ostaje misterija. Bio je oficir Kraljevine Jugoslavije - veli Dragić.

Svedočanstvo Zarobljeni oficiri u Osnabriku 1943. godine, Foto Privatna arhiva

Među koricama ove knjige, zabeležena je i priča Dragoljuba Dukića, zarobljenog 1941. i odvedenog u zarobljeništvo gde je tamnovao do 1945. kada su logor oslobodile engleske trupe.

U logor u Osnabriku, posle hapšenja u Sarajevu, gde je njegova jedinica na sigurno prebacivala kraljevsku arhivu, bio je deportovan i Aleksandar Ristić rođen 1919. u selu Oplanići kod Kraljeva. U Osnabriku je ostao do kraja rata, dva puta je pokušao da pobegne, a treći put mu se posrećilo, kada se desilo i savezničko bombardovanje i oslobođenje.

Foto Privatna arhiva

- Šest meseci je radio u engleskoj policiji na hvatanju pripadnika SS trupa, a potom je izabrao da se vrati u svoju zemlju, u leto 1945. - prepričava nam Dragić sudbinu Aleksandra Ristića, koju je saznao od Ristićevih potomaka.

- Preminuo je 2001. godine i počiva na Topčiderskom groblju u Beogradu.

Potporučnik Kraljevske jugoslovenske vojske Svetozar Petrović služio je vojsku u Zaječaru u vreme napada Nemačke na Kraljevinu Jugoslaviju. Bio je jedan od uhapšenih i sa njih 6.500 bio odveden u Osnabrik, gde je u logoru bio do kraja rata. Osim fotografije i teksta na poleđini, kao fizičkog dokaza njegovog logorovanja, potomcima su u nasleđe ostale i njegove usmene priče o boravku u logoru.

Jedna od njih, Svetozarevim potomcima posebno značajna je priča o Miodragu Miši Kitiću, Svetozarovom najboljem prijatelju iz vremena logorovanja, koji mu je spasao život za vreme savezničkog bombardovanja Osnabrika i samog logora 1944. Po povratku u Jugoslaviju, Miodrag se oženio Svetozarevom rođenom sestrom Desom, a u znak velike zahvalnosti i poštovanja koje je gajio prema prijatelju, svom sinu je po njemu dao ime.

Logor Branislav Popadić (prvi zdesna), Foto Privatna arhiva

Iz nemačkog logora, živ, doduše ranjen, izašao je i Branislav Popadić rođen 1908. u Kragujevcu. On je u logor Oflag VI C dospeo 1941. i zatočenik je bio četiri godine. Po napuštanju logora, retko je govorio o svojim danima u zarobljeništvu, ali iz njegovih beleški, vidi se da su srpski oficiri, uprkos svim nedaćama, pokušavali da sačuvaju svoju kulturu i tradiciju. Logor je bombardovan 6. decembra 1944, poginulo je 117 oficira, mnogi su ranjeni, a među njima i Branislav.

Sudbina Grob Branislava Popadića u SAD, Foto Privatna arhiva

Kraljevina Jugoslavija više nije postojala, a on je, kako je istoričaru Dragiću preneo Branislavljev potomak Mirko Popadić, ostao u Nemačkoj. Tu se oženio i kasnije sa porodicom emigrirao u SAD, gde je započeo novi život. Kada se istoričar Dragić u Americi sastao sa potomcima logoraša, među njima je bio i Mirko Popadić, koji živi u Čikagu.

Autor Dragić (u sredini) sa potomcima logoraša, Foto Privatna arhiva

- Promociji i izložbi prisustvovala je i Sofija Obradović, takođe iz Čikaga, ćerka logoraša, s dubokim osećajem odgovornosti prema nasleđu koje nosi - kaže Dragić.

- Ona je izrazila želju da se i u Americi pokrene inicijativa za očuvanje sećanja na srpske oficire iz logora u Osnabriku.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije