Spremne na žrtvu

ŽENAMA u prvo vreme nije bilo zabranjeno da posećuju hrišćanska bogosluženja i obrede, ali su postojala određena pravila o ponašanju žena u hramu i tokom obreda. U početku nije bilo Crkve u današnjem smislu reči, niti uređene jerarhijske strukture, sa tačno određenim zvanjima i stepenima sveštenstva. Hristovi apostoli i sledbenici bili su prvi misionari i osnivači prvih hrišćanskih crkvenih opština i zajednica.
Obredi su u životu prvih hrišćana, kao i danas, zauzimali značajno mesto. Žena je imala svoje mesto u obredoslovlju. Kada je reč o službi žena u ranoj hrišćanskoj zajednici, od prvorazrednog je značaja izveštaj rimskog istoričara Plinija Mlađeg (62-114. g.), koji je početkom drugog veka bio carski namesnik u Vitiniji kraj Crnog mora. U pismu caru Trajanu istoričar Plinije navodi da su se među optuženim hrišćankama u njegovoj provinciji našle i dve đakonise (crkvene služavke). Žene su, dakle, učestvovale u verskom životu, ali su postojala određena pravila za žene i muškarce.
Sveti apostol Pavle skreće pažnju Timoteju na to da se žene i muškarci pristojno ponašaju, a žene da se ne oblače izazovno u svečanu odeću i nakit, jer bi time skretale pažnju na sebe i izazvale klevete na Crkvu: „Isto tako hoću da se žene pristojno oblače, da se kite stidom i čednošću, ne pletenicama, ni zlatom i biserima ili skupocenim haljinama, već delima, kako dolikuje ženama koje ispovedaju veru“ (1. Tim. 2, 9-10).
Sličnu poruku nalazimo i u poslanici Svetog apostola Petra: „Isto tako i vi, žene, budite pokorne svojim muževima… Vaše ukrašavanje da ne bude spolja: u pletenju kose i u kićenju zlatom ili u oblačenju haljina, nego u skrivenome čoveku srca, u nepropadljivosti krotkoga i tihoga duha, što je pred Gospodom skupoceno“ (1. Petr. 3. 1-4).

Svedoci vere

BITI član hrišćanske zajednice u prvim vremenima Crkve podrazumevalo je veliku opasnost. Svedoci Hristove vere su žestoko progonjeni i kažnjavani, kako od Jevreja, tako i od rimske okupatorske vlasti. U tom vremenu žene su pokazale izuzetnu hrabrost i spremnost na žrtvu. Setimo se samo stradanja Hristovog kada su ga svi njegovi učenici napustili; Juda ga je izdao, a Petar se sa zakletvom tri puta odrekao pred jevrejskim sluškinjama. Uz njega je ostala samo njegova Majka, Presveta Bogorodica sa ženama koje su ga za života pratile, i ljubljeni njegov učenik, Sveti Jovan Bogoslov (Jn. 19, 25-27).
Sveti apostol Pavle u svojim poslanicama pominje imena mnogih žena koje su bile istrajne hrišćanke i pokazivale izuzetnu hrabrost i vernost u ispovedanju vere, živeći u čistoti i čestitosti. U tim vremenima gonjenja i stradanja uloga žene u Crkvi bila je vrlo značajna i istaknuta. Međutim, kada su nastupili periodi slobode, i kada je biti hrišćanin značilo prestiž i privilegiju, ključna mesta u životu crkve zauzimaju muškarci marginalizujući ulogu žene. Tako je bilo kroz celu istoriju Crkve.
Pod sve većim pritiskom mnogobrojnih pokreta za ljudska prava i feminističkih pokreta za izjednačavanja prava među polovima, žena u pojedinim verskim zajednicama dobija značajnije mesto i ulogu. U jevrejskoj tradiciji koja je najviše uticala na stvaranje stava prema ženi u velikim religijama, kao što su hrišćanstvo i islam, došlo je do radikalne prekretnice u XIX veku. Podstaknuti idejama prosvetiteljstva i sekularizacijom društva, Jevreji su počeli da menjaju svoj odnos prema ženskom pitanju.
U cilju pronalaženja vlastitog mesta i identiteta u novonastalim okolnostima, judaizam nastoji da pomiri stari jevrejski zakon sa novim konceptom građanskog identiteta, osobito po pitanju ženskih prava. Tako dolazi do velikih zaokreta u profilisanju novih orijentacija unutar jevrejske tradicije i nasleđa. Jevrejska dijaspora u Evropi i Americi prihvata dostignuća pokreta za emancipaciju žene i u religiozni život uvodi egalitarnu koncepciju odnosa među polovima. Ukinuta je zabrana izučavanja Tore jevrejskim ženama.

Svi u centru

U SKLADU sa novim prilikama, jevrejske feministkinje počinju da čitaju, tumače i primenjuju Božju reč. Zahvaljujući tome, u protekla dva veka Jevrejke su se intenzivno obrazovale u svim sferama nauke, pa i u proučavanju Tore i Talmuda, što je stvorilo plejadu značajnih naučnica, književnica, tumača Tore, i uslovilo da žene izbore pravo da mogu biti rabini, dakle, jevrejske sveštenice. Iskustvo i praksa pokazuju da su žene rabini unele novu notu i kreativni duh u jevrejske obrede i praksu, što je približilo ljude sinagogi i Bogu.
Uvedene su obredne ceremonije koje odražavaju duh stvarnog života, što je omogućilo Jevrejima da umanje rascep između verskog i građanskog identiteta. Pastirsku pažnju žene rabini usmeravaju više na potrebe ljudi nego na principe. Ženska vizija stvarnosti nije hijerarhijski model u kojem se jedan cilj stavlja u vrh, već model mreže u kojem je cilj da se povežu jedni sa drugima kako bi svi zajedno bili u centru.
Što se hrišćanstva tiče, žene od kraja XIX veka uporno nastoje da izmene prevaziđeni kulturološki koncept, utemeljen na androcentričnoj, ili, što je još gore, na mizoginoj religijskoj tradiciji, koja ženu smatra za niže i drugorazredno biće u odnosu na muškarca. Prisustvo žene u javnom životu, i njeno sve veće i značajnije učešće u društvenim delatnostima, od velikog je značaja i za današnju Crkvu. Štaviše, to je izazov koji Crkvu primorava da preispita svoje stavove prema ženi, koji potiču iz vremena kada je delatnost žene bila ograničena samo na porodicu.
Iako proces ženske emancipacije nije rezultat hrišćanskih tekovina i poimanja dostojanstva muškarca i žene, on je ipak doveo do žive rasprave o položaju žene u Crkvi i mogućnosti njenog rukopolaganja u sveštenički čin. Pojedine hrišćanske crkve su pozitivno odgovorile na ovo pitanje i uvele su žene u sve stepene svoje svešteničke jerarhije. Međutim, druge hrišćanske crkve, naročito one tradicionalističke, na prvom mestu pravoslavna i rimokatolička, iz teoloških razloga, još se uporno odupiru promeni drevnog predanja, koje se temelji na dvomilenijumskoj praksi isključivo muške jerarhije.
(Nastaviće se)