Danilova renesansa

NIKODIMA na arhijerejskom prestolu - u Pećkoj patrijaršiji - nasleđuje Danilo Drugi. Po uzoru na svoje prethodnike i on podiže crkvu. Uz južnu stranu, uz bok Sv. Apostola, Danilo 1330. gradi Bogorodicu Odigitriju. Iako pandan Sv. Dimitriju sa severne strane matične crkve Sv. Apostola - Odigitrija je ambicioznije planirana. To je hram razvijenog upisanog krsta pa otuda (osmougaonu) kupolu nose slobodni stupci. Međutim, kupola je nešto niža i šira nego što je to u to doba bio običaj. Takođe se pretpostavlja da je oltarska bifora, izvedena u gotičkom stilu, postavljena naknadno - ali, ubrzo po izgradnji hrama. I Danilo planira svoje grobno mesto u Bogorodici Odigitriji: u severozapadnom uglu crkve nalazi se veliki sarkofag od ružičastog mermera u kome su počivale mošti Danila Drugog.
Ipak, Nikodim, Danilov prethodnik i njegov učenik nije mogao i nije bio uzor Danilu Drugom čijom zaslugom je i došao na arhiepiskopski tron. Pre bi se reklo da je sprovodio ono što je naučio od obrazovanog učitelja, pisca - čoveka bogate i uzbudljive biografije.
Po slabije očuvanim ostacima ikonostasa (od onog u Sv. Dimitriju) zaključuje se da po lepoti nije zaostajao za onim u Sv. Dimitriju.
Freskopisanje u Odigitriji je završeno najkasnije 1337. a freske su prilično dobro očuvane. Među freskama je i ona koja dokazuje da je Danilo ktitor. Umesto vladara ovde se pojavljuje arhiepiskop (skromno odeven i obrijanog temena) sa modelom svoje zadužbine u ruci. Maketu hrama pridržava i starozavetni prorok Danilo, po kome srpski arhiepiskop i dobija monaško ime. Međutim, budući jednim od najvećih srpskih književnika srednjeg veka, Danilo Drugi je i naslikan tako da zrači produhovljenošću i unutarnjom lepotom. I ovde je (u oltarskom prostoru) Sv. Sava prikazan među uglednim svetim ocima crkve. A, u proskomidiji život arhiepiskopa Arsenija, prvog pećkog ktitora. I ovde se radi o teološki učenom, ali u stilskom pogledu raznolikom slikarstvu.
Sve u svemu, kako konstatuje Svetozar Radojčić „Danilove freske u Peći iznenađuju svojim neujednačenim i pretežno slabim kvalitetom“.
Danilo vlastelinski sin, obrazovan je na dvoru kralja Milutina u čijoj dvorskoj službi je i bio. „Odatle je poput Svetog Save pobegao“ i zamonašio se u manastiru Sv. Nikole na obali Ibra u Končulu. Sledi, što bi se današnjim rečnikom kazalo - odlična karijera. Izabran je za hilandarskog igumana. Katalonski gusari opsedaju Svetu goru, pljačkaju. Na čelu odbrane utvrđenog „grada“, manastira Hilandara stoji Danilo koji je u to vreme (1307-1309) „više ratnik, diplomata i upravnik nego monah“. Slede tajne diplomatske misije, odlasci u Skoplje odakle je Milutin vladao, odlasci i vraćanja sa Hilandara. Nedugo zatim postaje episkop Banjski, a kralj Milutin mu poverava brigu o završetku izgradnje hrama. Prisustvuje poslednjim časovima kraljice Jelene i ostavlja „detaljan i dirljiv opis njene smrti i polazak povorke pogrebne iz Banjske u Gradac“. Sledi ponovo Hilandar, pa na poziv kralja Milutina (koji želi da ga vidi na prestolu Sv. Save) povratak u Srbiju.
Danilo na presto Sv. Save stupa kao zreo čovek sa velikim iskustvom i uticajem. Milutinov miljenik i svedok izgradnje kraljevog mauzoleja - Banjske, on je (pre)poznavao i slikarstvo dvorskih majstora. Da freske na zlatnoj osnovi nije video u Banjskoj, video bi ih na nekom od svojih brojnih putovanja. Ipak, njemu je bila važnija poruka i pouka - naracija od forme. Nesporno ostaje da je freske u Odigitriji „režirao“ veliki znalac i učen naručilac. Freske (tada) i nisu nastajale da bi im se divili neki budući istoričari umetnosti i(li) turisti.

MESTO MIRA
MESTO molitve i meditacije, ali i lokacija s koje se upravljalo srpskom crkvom - Pećka patrijaršija je, odnosno njene crkve su takođe od 13. do 15. veka, pa i kasnije - sve do 17. veka, bile i mesto gde su sahranjivani srpski arhiepiskopi i patrijarsi.
Po sarkofazima, imitacijama sarkofaga, nadgrobnim pločama, ali i drvenim sanducima (jedan sa ostacima arhiepiskopa Save Trećeg je u Odigitriji) velikog broja arhiepiskopa i patrijarha Srpske pravoslavne crkve u crkvama Pećke patrijaršje moglo bi se reći da je Patrijaršija za crkvene velikodostojnike isto što i Sen Deni za francuske kraljeve.