Raskoš na dvoru

Knez Lazar je odabrao Kruševac, koji se nalazio u najbogatijem i najplodnijem delu nove srpske države, za svoju novu prestonicu. Na jugu, prema Turcima, nalazilo se Kosovo, čija je vlast bila njemu podređena i starala se da štiti Srbiju sa te strane. Knez se nadao da će u savezu sa Bosnom i Bugarskom, sa kojom se oprijateljio, kao i sa svojim zetom Vukom Brankovićem, moći da obezbedi svoje područje i spase ga od sudbine južnih srpskih država, koje su nastale posle raspada Dušanovog carstva.
U to vreme, Kruševac se naglo podizao i utvrđivao, kao i drugi značajniji srednjovekovni gradovi u Srbiji.
Tako je na bregu iznad grada visokim zidovima bio okružen veliki plato na kojem su podignuti knežev dvor, crkva i stanovi za njegovu visoku vlastelu i dvorski živalj. U sklopu zidova bila su izgrađena snažna utvrđenja, sa osmatračkim kulama, a duboki opkopi izvan zidova premošćavani su mostovima sa lancima, koji su podizani noću i u slučaju opasnosti.
PoŠto u grad nije moglo da stane sve stanovništvo koje je to želelo i mnogobrojne izbeglice sa juga iz bivše carevine, Vizantije i Bugarske, odmah do gradskih bedema, iza grada, podizana su naselja sa kućama za stanovanje, trgovima, dućanima, konacima za prenoćište trgovaca i putnika izdaleka.
Zahvaljujući relativno mirnom razdoblju i bogatstvu zemlje, pre svega rudnicima, plodnoj zemlji i šumama, privreda je procvetala u Lazarovoj državi u kojoj su prednjačili rudarstvo, zanatstvo, trgovina i poljoprivreda.
Centar privrednih aktivnosti bio je grad Kruševac. Tu su se na ulicama predgrađa i velikom trgu susretali trgovci iz skoro svih pokrajina Balkana, gde su naročito prednjačili oni iz Dubrovnika.
Kruševac i čitava kneževina ostvarili su vidan napredak i u oblasti zdravstva i kulture.
Kneginja Milica i knez Lazar su uredili svoj dvor po ugledu na dvorove cara Dušana i cara Uroša, sa mnogo tepiha, zavesa, slika, sa porcelanskim posuđem...
Knez Lazar i kneginja Milica po tradiciji nemanjićkih dvorova imali su dosta bogatu biblioteku i davali su naloge da se u pojedinim manastirima, a kasnije i u njihovom dvoru, gde su se okupljali prevodioci i prepisivači (uglavnom izbegli iz Vizantije i Bugarske) prepisuju i prevode pojedine svetovne knjige, pogotovo iz istorije i geografije, jer se u to vreme javljao sve veći interes za istoriju srpskog, pa i susednih naroda.
KuĆe i seoska naselja u to doba počinju da se grupišu oko rečnih dolina i na drugim ravničarskim zemljištima i grade od tvrđih materijala.
Knez Lazar i kneginja Milica izrodili su osmoro dece i živeli u veoma skladnom braku.
Pošto Lazarova i Miličina porodica nisu sledili primer dinastije Nemanjića da ostave fresko-rodoslovno stablo u svojim zadužbinama (Ravanica, Ljubostinja i druge), a nema ni drugih sačuvanih podataka, ne zna se tačan red po kojem su se rađala njihova deca. Mara je po svoj prilici najstarija od ženske dece, a najmlađa je bila Olivera.
Lazarova i Miličina deca su odrasla i vaspitavala se u lepo izgrađenom i dobro opremljenom dvoru kneza Lazara u Kruševcu i za njihovo vaspitanje su bili angažovani mnogobrojni domaći i strani učitelji. Pored opšte naobrazbe, Stefan i Vuk su na ovom dvoru stekli i solidno vojno obrazovanje, što je moglo da se vidi na mnogobrojnim turnirima, organizovanim na Kruševačkom polju, na kojima su i oni učestvovali.
Poznato je da su Lazarova i Miličina deca učila i strane jezike, a kćerke su dobijale još i solidno domaćinsko obrazovanje.
Njihovom vaspitanju je dosta doprinela i plemenita, veoma obrazovana i talentovana Jefimija, supruga despota Uglješe Mrnjavčevića, koja je posle tragedije na Marici i gubitka muža, posle kraćeg druženja sa caricom Jelenom, boravila na Lazarevom i Miličinom dvoru u Kruševcu.

SLOVO LJUBAVI
U dvorskoj ”školi” u Kruševcu razvijani su afiniteti prema raznim vrstama umetnosti, pa i nizanju stihova. Tako se i despot Stefan, Lazarov naslednik, oprobao i napisao ljubavnu pesmu ”Slovo ljubve”, punu nežnih osećanja. Po nekim zapisima, pesma je izgleda bila namenjena njegovom bratu Vuku, sa kojim najčešće nije bio u dobrim odnosima, sve do vođenja krvavih međusobnih ratova.
Teške prilike u kojima je živeo i gruba borba za opstanak, uticali su na Stefanov karakter. Od prirode nežan, bio je naklonjen književnosti, ali i pored finih osećanja, iz njega je ponekad izbijalo nešto grubo i bezosećajno, što ga je navodilo na dela, sasvim različita od njegove prirode. O tome svedoči i slučaj surovog obračuna sa zarobljenicima prilikom pobune rudara u Srebrenici, pri kraju njegove vladavine.

MORAVCI
U podizanju Kruševca, drugih gradova, crkava i manastira, u Srbiju se unose nove graditeljske i arhitektonske veštine, a sa njima i njihovim opremanjem razvijaju se umetnost, klesarstvo, slikarstvo i vajarstvo.
Tada izrasta nova i specifična moravska škola. Bio je to naziv za grupu umetničkih spomenika iz poslednje četvrti 14. i prve polovine 15. veka u tadašnjoj Srbiji (doba kneza Lazara i njegovih naslednika), čije je sedište bilo u slivovima Zapadne, Južne i Velike Morave.
(Nastaviće se)