U slavu junaka

SRPSKA crkva je preuzela slavljenje kosovskih junaka, kneza Lazara proglasila za svetitelja i negovala kult Kosova. Takođe su junaštvo i podvig Miloša Obilića slavljeni u svim slovenskim zemljama. Prihvaćen je i datum 28. jun (15. jun po starom kalendaru).
Knezu Lazaru su posvećene mnoge crkve: u Pločici, Monoštoru, Han Pijesku, Jezeru, Jaseniku, Drljači, a freske ovog kosovskog junaka nalaze se u Ravanici, Ljubostinji, Gornjaku, Peći, Blagoveštanju...
Za stvaranje kulta kneza Lazara i njegovih kosovskih junaka, pored crkve, zaslužni su kneginja Milica i njen sin, kasnije despot Stefan Lazarević, koji su činili mnoga bogougodna dela u njihovu slavu. Mermerni stub posvećen knezu Lazaru i kosovskim junacima na Gazimestanu, postavio je despot Stefan Lazarević 1402. ili 1404. godine, dok je boravio na Kosovu.
Pogibija kneza Lazara u narodu je shvaćena kao svesna žrtva da bi se očuvala sloboda. Verovatno zato, nijedan naš vladar ni njegovi vojnici nisu dobili toliko pohvalnih i toplih slova kao knez Lazar i njegovi junaci.
NAŠA narodna epska pesma nema ništa lepše iskazano od Kosovskog ciklusa. Tu su idealizovani kosovski junaci i pronađeno opravdanje za njihov poraz, nacionalna katastrofa pretvorena u nacionalnu snagu, koja je održavala srpski narod za sve vreme robovanja pod Turcima.
Kao veoma pobožna žena, a uvidevši da je crkva potrebna u ispunjavanju državnih obaveza, posebno posle preuzimanja vazalnog odnosa prema Turcima, kneginja Milica je ispoljavala posebnu brigu za sve poslove od značaja za Pravoslavnu crkvu. U tome je imala punu podršku sina Stefana Lazarevića.
Najpre je kneginja preko kćerke Olivere izdejstvovala kod Bajazita da turske vlasti ne progone Srpsku crkvu i da joj omoguće normalan rad. Zatim, zahvaljujući privrednoj obnovi, ona je mogla da pomaže Crkvi materijalno, obnavljajući porušene i dotrajale crkve i manastire, ali i gradeći nove.
Tako je, pored ostalog, kneginja Milica, sa sinom Stefanom i patrijarhom Danilom Trećim, 1392. godine izdala povelju manastiru Hilandaru, poklonivši mu jednu crkvu i nekoliko sela. Godine 1395. darivala je ruski manastir svetog Pantelejmona, takođe na Svetoj gori, a isposniku Sisoju Sinajitu je pomogla da podigne manastir Sisojevac, kod Ravanice.
Obnovila je i opustošeni manastir Dečane, ali je njeno najveće zadužbinarsko delo manastir Ljubostinja, čiji je glavni graditelj bio Rade Borojević, u narodnoj tradiciji poznat kao Rade neimar. Po narodnom predanju, manastir je podignut na mestu gde su se prvi put videli knez Lazar i kneginja Milica. Desilo se to na saboru Svetog Stefana, kome je navodno bila posvećena kapela na mestu sadašnjeg hrama.
Po svom arhitektonskom sklopu, manastir Ljubostinja pripada tipu razvijenog trolista sa jednom kupolom, a po osnovi proširenog trikonhosa nadovezuje se na Ravanicu, Drenču i Novu Pavlicu i prethodi poznijoj Manasiji. Koliko je moglo da se utvrdi, deceniju i po posle završetka Ljubostinje, koja je slikarski ostala nedovršena, angažovan je zograf jeromonah Makarije iz Zrza, koji je, islikavši celu crkvu, prekrio i staro slikarstvo.
Od nekadašnje velike celine živopisa danas je sačuvano veoma malo, pošto je većina kompozicija sasvim propala ili je ostala u neznatnim delovima. Veće obnove manastirske crkve su izvršene 1661/1662. i 1851. godine, da bi na kraju savremeni konzervatori vratili crkvi prvobitni izgled.
SRBIJOM je posle Kosovskog boja u prvo vreme upravljala kneginja Milica, ali je postepeno uvodila sina Stefana u državničke poslove. On je kneževsku vlast preuzeo 1393. godine, kada je napunio 17 godina, ali je mudra i uticajna kneginja Milica, koja se posle predaje vlasti Stefanu zamonašila i dobila ime Jevgenija, nastavila da učestvuje u upravljanju Srbijom.
Za čin predaje vlasti, kneginja Milica je 1393. godine sazvala Srpski sabor visokih svetovnih i crkvenih dostojanstvenika. Tada je kneginja u besedi, prema patrijarhu Danilu, pored ostalog izrekla:
"Dostohvalnom Stefanu dostignuvši u uzrastu muža savršenog, po izvoljenju Božijem sviše, roditeljka uručuje skiptar, a sveosvećeni patrijarh sve to molitvama i polaganjem ruku blagosilja."
Ubrzo kneginja Milica prima monaški postrig i prve monaške dane provodi u manastiru Županjcu kraj Kruševca. Po završetku manastira Ljubostinje, Jevgenija zajedno sa monahinjom Jefimijom prelazi tamo, provodi vreme u molitvi, sećajući se teških i mučeničkih kosovskih dana i stalno misleći na Srbiju i njen napaćeni narod. Kad god je bilo potrebno, koristila je svoj uticaj na dvoru sultana Bajazita, preko ćerke, sultanije Olivere.

JEFIMIJA NA DVORU
JEFIMIJA je ćerka kesara Vojihne, gospodara Drame, koja se u svetovnom životu zvala Jelena.
Udala se za despota Uglješu Mrnjavčevića i posle njegove pogibije u boju na Marici 1371. godine, posle kraćeg boravka kod carice Jelene, došla je na dvor kneginje Milice u Kruševac i sa njom se sprijateljila.
Bila je veoma pismena i pomagala je kneginji u vaspitanju dece. Napisala je "Pohvalu knezu Lazaru", čiji je tekst izvezla pozlaćenom žicom na crvenom atlasu, radi pokrivanja ćivota sa moštima kneza Lazara, koji se sada nalazi u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.
Nastaviće se