Tumač nebeskih zakona

RENESANSNU svestranost ispoljio je profesor MILUTIN MILANKOVIĆ (1879-1958). Astronom, matematičar, geofizičar, meteorolog i klimatolog, jedan od najznačajnijih velikana Beogradskog univerziteta, stekao je i svetsku slavu svojim pronalascima, naročito u izučavanju klime.
Po osnovnoj struci, Milanković je građevinski inženjer, a najmanje je radio u toj oblasti. Studirao je i doktorirao u Beču, ali je po završetku studija ubrzo, 1909. godine, iako je bio austrijski državljanin, došao u Beograd na mladi Beogradski univerzitet, da tu radi i stvara u prilično skučenim uslovima.
Bio je dugogodišnji profesor nebeske mehanike, a predavao je i teoriju fizike. Njegova osnovna naučna istraživanja i interesovanja bila su u oblastima kosmičke fizike i geofizike, kao i meteorologije i klimatologije. On spada u najužu svetsku elitu naučnika iz znanja o Zemlji i klimi, o globalnom zagrevanju, koje se danas ističe kao akutan svetski problem.
On je dao "nova teorijska objašnjenja rasporeda sunčevih radijacija na površinama planeta" i toka "klimatskih promena u geološkoj prošlosti Zemlje". Njegova teorijska razmatranja potvrdila su naučna kosmička istraživanja putem satelita u naše vreme, pomoću sondi i drugih eksperimenata, tako da je američka organizacija NASA, koja istražuje kosmos, uvrstila Milankovića u najuži krug 15 svetskih naučnika za ove probleme svih vremena.
Njegovo delo "Kanon osunčavanja Zemlje i njegova primena na problem ledenih doba" smatra se najznačajnijim delom srpske nauke u 20. veku. Objavljeno je najpre na nemačkom i prevedeno na srpski jezik. Milanković je bio redovni član Nemačke akademije prirodnjaka u Haleu i dopisni član mnogih drugih naših i stranih naučnih asocijacija, član SANU i njen potpredsednik, kao i dopisni član mnogobrojnih svetskih akademija nauka.
Kao astronom, izradio je i nacrt za reformu Julijanskog kalendara, koji je bio prihvaćen kao najtačniji na Svepravoslavnom kongresu crkava u Carigradu 1923. godine, ali, zbog otpora konzervativnih krugova u Crkvi, još nije prihvaćen za praktičnu upotrebu.
Milankovićeva popularno pisana knjiga "Kroz vasionu i vekove" objavljena je u desetak izdanja, nekoliko i na nemačkom jeziku. Značajni su i njegovi memoari - "Uspomene, doživljaji i saznanja od 1909. do 1944. godine", pisani u najboljoj naučnoj i književnoj tradiciji.
PAVLE SAVIĆ (1909-1994) prvi je od ovde predstavljenih velikana rođen u 20. veku. Bio je profesor fizičke hemije i atomistike na BU. Imao je bogat i zanimljiv životni put i značajna naučna ostvarenja.
Posle diplomiranja fizičke hemije na BU, nastavio je naučno usavršavanje u Parizu, i od 1934. do 1939. godine radio u Institutu za radijum, kao saradnik Irene Žolio-Kiri, dobitnice Nobelove nagrade za hemiju 1935. godine. Vrativši se u zemlju, nastavio je naučni i nastavni rad na BU, prekinut ratom i okupacijom 1941.
Od prvih dana ustanka Savić je bio aktivan učesnik NOB. Organizovao je 1941. godine rad prve partizanske radio-stanice, koju je on konstruisao i koja je kasnije postala stanica Vrhovnog štaba. U NOB je Savić vršio različite visoke dužnosti, a 1943. izabran je za potpredsednika AVNOJ-a.
Posle oslobođenja odlazi sa državnom delegacijom u Sovjetski Savez i nekoliko godina provodi u Sovjetskoj akademiji nauka nastavljajući naučna istraživanja iz svoje struke, kao viši naučni saradnik.
Sovjetska akademija nauka izabrala ga je 1958. za svoga dopisnog člana, a u međuvremenu je boravio i u SAD na usavršavanju. Njujorška akademija nauka izabrala ga je takođe za dopisnog člana 1961. godine.
Pavle Savić je osnivač Instituta za istraživanje materije u Vinči (1947), koji od 1953. nosi naziv Institut za nuklearne nauke. U njemu je radio i radi veliki broj mladih naučnika.
Profesor Savić je, u saradnji sa I. Ž. Kiri, radio na razbijanju (cepanju) uranijumskog i torijumskog atoma, odnosno fisije, čime je dobijen novi, ranije nepoznat element. U to vreme taj uspeh naišao je na veliko priznanje u naučnim krugovima. Ti pronalasci predstavljaju sasvim nov pravac u istraživanju i čine temelje nuklearne fizike i nuklearne hemije.
Savić je takođe proučavao i strukturu materije i rasprostranjenost uranijuma u Zemljinoj kori. Bavio se i radovima koji su ispitivali proučavanje niskih temperatura.
Ispitivao je još kosmogoniju i stanje elemenata pod ekstremno visokim pritiskom. Savić je bio redovan član SANU i njen predsednik (1971-1981), a biran je za dopisnog i počasnog člana mnogobrojnih drugih akademija, naučnih društava i univerziteta.
Objavljivao je naučne radove i na stranim jezicima i u stranim publikacijama.

TEMELJI ASTRONOMIJE
MILANKOVIĆ je, ne samo srpski, najcitiraniji naučnik kad je reč o astronomiji, matematici, meteorologiji i klimatologiji, čiji je on jedan od najznačajnijih utemeljivača. I sve to je postigao ovaj velikan radeći kao i Cvijić, u našoj sredini, za razliku od velikana kojima se ravnopravno pridružuje, Tesle i Pupina, koji su svetsku slavu postigli u "zemlji obećanoj" - Americi.
Nastaviće se