OD MASKE, DO ODLASKA NA MORE Savet stručnjaka: Evo kako da se sačuvamo od zagađenog vazduha

PREMA podacima Svetske zdravstvene organizacije, svake godine od posledica zagađenog vazduha umre skoro sedam miliona ljudi.

Foto Shutterstock

U Srbiji, prema procenama, godišnje oko 15.000 osoba prevremeno premine zbog izloženosti štetnim česticama u vazduhu. Pri tome se pod "prevremenom smrću" misli na smrt koja nastupa ranije nego što bi se očekivalo u normalnim uslovima i koja se može povezati s oboljenjima izazvanim ili pogoršanim zagađenjem vazduha. Trendovi pokazuju da će, ukoliko ne dođe do ozbiljnih promena u energetskoj politici i urbanom planiranju u zemlji i globalno, broj smrtnih slučajeva da raste.

U intervjuu za "Novosti" profesor dr Svetlana Stanišić, specijalista u oblasti fizičke hemije životne sredine, kaže da najveći rizik postoji u urbanim sredinama i industrijski razvijenim područjima, gde je koncentracija PM čestica i neorganskih oksida posebno visoka:

FOTO: Privatna arhiva

- Naučne studije upozoravaju da bi bez hitnih i sveobuhvatnih mera, broj smrtnih slučajeva povezanih sa aerozagađenjem mogao da poraste za 50 odsto do 2050. godine.

Da li je moguće i na koji način da se zaštitimo od zagađenog vazduha?

- Prva preporuka jeste redovno praćenje kvaliteta vazduha i ograničavanje boravka na otvorenom kada su vrednosti PM visoke. Tokom takvih dana, važno je držati zatvorene prozore i koristiti prečišćivače vazduha sa HEPA filterima, posebno u spavaćim sobama i dečjim prostorijama. Provetravanje treba planirati kada su koncentracije polutanata najniže, najčešće rano ujutru ili posle kiše. Pušenje treba u potpunosti izbegavati jer dodatno oštećuje disajne puteve koji su već pod pritiskom spoljnog zagađenja. Ishrana bogata antioksidansima, posebno vitaminom C, E, cinkom i selenom, pomaže telu da neutrališe slobodne radikale nastale izlaganjem zagađenju.

A nošenje maske?

- Nošenje maski (N95 ili FFP2) tokom dana sa izuzetno lošim kvalitetom vazduha može smanjiti udisanje štetnih čestica, ali ne i gasova. Dugoročno, uključivanje u lokalne inicijative, potpisivanje peticija i zagovaranje politike koja favorizuje čistije izvore energije, čistiji saobraćaj i veće zelene površine doprinosi ne samo ličnom zdravlju, već i zdravlju cele zajednice.

Koliko boravak na planinskom, banjskom ili morskom vazduhu može da ublaži negativan uticaj aerozagađenja?

- Boravak u prirodnim sredinama, kao što su more, planine i banje, ima višestruko dokazane koristi za zdravlje, ne samo respiratornog sistema već i celokupnog organizma. Osim fizioloških efekata, boravak u ovim ambijentima doprinosi i mentalnom zdravlju, jer smanjuje izloženost svakodnevnom stresu, ubrzanom ritmu života i zagađenju koje je karakteristično za urbana područja. Već i samo udaljavanje od buke i gužve doprinosi snižavanju nivoa hormona stresa, poboljšanju kvaliteta sna i opštoj regeneraciji organizma.

Da li je to trajno dobar efekat?

- Nažalost nije. Svi ovi pozitivni efekti su privremenog karaktera. Po povratku u gradska područja sa povišenim nivoima aerozagađenja, simptomi hroničnih tegoba se često vraćaju. Zbog toga, boravak na moru, planini ili u banji predstavlja dragocenu, ali samo pomoćnu meru u očuvanju zdravlja, dok se dugoročno rešenje mora tražiti u unapređenju kvaliteta vazduha i životne sredine u mestima svakodnevnog boravka.

Šta je najbolje za disajne puteve, more, planina ili banja?

- Morski vazduh bogat je mineralima kao što su jod, natrijum-hlorid i magnezijum. Udisanje morskog aerosola pomaže razređivanju sluzi, olakšava iskašljavanje i umiruje upalne procese u disajnim putevima. Magnezijum iz aerosola može doprineti sniženju krvnog pritiska, jer deluje blago vazodilatatorno i opuštajuće na mišiće. Redovno izlaganje morskom vazduhu naročito koristi osobama koje pate od hroničnog bronhitisa, astme i alergija, jer deluje kao prirodni inhalator. Kada je reč o alergijama, važno je naglasiti da je vegetacija u primorskim oblastima različita u odnosu na kontinentalna područja i da tipični poleni, poput breze ili ambrozije, nisu prisutni neposredno uz obalu, što more čini pogodnijim okruženjem za osobe sa polenskim alergijama.

Kojim načinima možemo da dođemo do čistijeg vazduha?

- Postoji mnogo načina koji daju rezulatet. Primera radi, prosečna godišnja koncentracija PM2.5 čestica u Kini smanjena je sa 72 g/m3 u 2013. godini na 29 g/m3 u 2022. godini, što predstavlja ukupno smanjenje od približno 60 odsto. Dakle, pitanje obezbeđivanja čistijeg vazduha zavisi od tempa implementacije ekoloških mera, prelaska na čistije ili/i obnovljive izvore energije, smanjenja emisija iz saobraćaja i industrije, kao i od edukacije stanovništva i jačanja međunarodne saradnje u oblasti klimatske i zdravstvene politike. Ulaganje u javni prevoz, biciklističku infrastrukturu i pešačke zone može znatno doprineti smanjenju zagađenja u urbanim sredinama. Izgradnja metroa može delimično rasteretiti drumski saobraćaj, koji u uslovima saobraćajnih gužvi, kroz režim stani-kreni vožnje, znatno doprinosi emisijama zagađujućih materija. Podsticanje sadnje drveća i povećanje zelenih površina u gradovima doprinosi smanjenju koncentracija zagađujućih materija i stvaranju zdravijeg urbanog okruženja.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije