I KOD ustaša pisao da je Srbin
POŠTO je bio profesor po obrazovanju, i neko vreme uspešno delovao kao pedagog, Selimović nije mogao da odvaja beletrističko stvaranje od naučne sfere. Još od 1948. on u listovima i časopisima objavljuje kritičke komentare o knjigama, pre svega o onima čiji autori žive u Bosni i Hercegovini.
Foto arhiva Novosti
Prvi takav tekst odnosio se na "Zapise iz oslobodilačkog rata" Rodoljuba Čolakovića (1948). Sredinom stoleća Selimović je objavio naučno-kritičke rasprave o delu Marka Marulića, Stevana Sremca, Hasana Kikića i Jovana Dučića. Indikativno je da Predrag Palavestra ne spominje nijedan kritičko-esejistički rad M. Selimovića u svojoj dvotomnoj "Istoriji srpske književne kritike" (2008).
Da romansijer Selimović nije bio sasvim izvan matice naučnog mišljenja ponajbolje se vidi u njegovoj studiji "Za i protiv Vuka" (1967), u kojoj se precizno situira mesto Vuka Karadžića u književnoj reformi i analiziraju temelji na kojima stoji savremeni srpski jezik.
RADOVAN Vučković ocenjuje da je studijska priča o reformatoru srpskog jezika, po svemu sudeći, pisana paralelno s romanom "Derviš i smrt", jer u njoj ima nešto od stila primenjenog u oblikovanju romansijerskih likova. Ugledni lingvista Pavle Ivić pisao je vrlo afirmativno o Selimovićevim lingvističkim analizama u spomenutoj studiji, a Palavestra primećuje da je u kritici filološkog konzervatizma Selimović nastupio sa stanovišta moderne književnosti.
Na Selimovićeve postavke o Vuku naslanjali su se i drugi kasniji istoričari jezika i književnosti A. Mladenović, R. Ivanović, M. Radovanović, itd. Akademik Predrag Piper, na primer, posebno ističe Selimovićev napor da bude dosledan u premeravanju razloga i za i protiv Vuka, kao i razastiranje činjenica koje svedoče o liniji kontinuiteta u razvoju srpskog književnog jezika ("Spomenica Meše Selimovića"). "Vuk nije pao s neba, već je došao posle mnogih", napisao je Selimović u drugoj glavi studije "Za i protiv Vuka". Saglašavajući se s ovom ocenom, Piper zaključuje da nije potrebno uvećavati ili prećutkivati; ovde se pre svega misli na delatnosti Dositeja, Solarića, Stojkovića i Mrkalja. Od ovog poslednjeg Vuk je preuzeo dva osnovna principa svoje reforme - fonetski pravopis i antejsku snagu narodnog jezika. "Ništa ne oduzimamo od zasluga Vukovih pominjući Mrkalja, koji je postavio temelj Vukovom delu", piše Selimović u drugoj glavi svoje studije, nastupajući istovremeno kao moderan romansijer i istančan lingvista.
SLOŽENI međunacionalni odnosi u tadašnjoj Jugoslaviji i međusobna trvenja nacionalističkih elita doveli su do postepenog rastakanja ideje o zajedničkoj državi južnoslovenskih naroda, a na površinu su isplivali partikularni i uskonacionalni interesi. Sve to je dovelo do surovog raspada u krvi nekadašnje jugoslovenske domovine koja je u svetu decenijama slovila kao zajednica za ugled i primer.
O svojoj pripadnosti srpskoj književnosti, koja ima značenje oporuke, pisac se izjasnio u svom pismu Srpskoj akademiji nauka i umetnosti 3. novembra 1976. godine, u kome izjavljuje: "Potičem iz muslimanske porodice, po nacionalnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj literaturi, dok književno stvaralaštvo u Bosni i Hercegovini, kome takođe pripadam, smatram samo zavičajnim književnim centrom, a ne posebnom književnošću srpskohrvatskog književnog jezika. Jednako poštujem svoje poreklo i svoje opredeljenje, jer sam vezan za sve što je odredilo moju ličnost i moj rad. Svaki pokušaj da se to razdvaja, u bilo kakve svrhe, smatrao bih zloupotrebom svog osnovnog prava zagarantovanog Ustavom. Pripadam, dakle, naciji i književnosti Vuka, Matavulja, Stevana Sremca, Borisava Stankovića, Petra Kočića, Ive Andrića, a svoje najdublje srodstvo sa njima nemam potrebu da dokazujem."
GOSTOLjUBIVOST BEOGRADA
PO PRESELjENjU u Beogradu, 1973, Selimović je, s porodicom, bio gost Dobrice Ćosića sve dok u prestonici nije, zahvaljujući razumevanju Branka Pešića, predsednika Gradske skupštine, dobio lep i prostran stan u Ulici gospodar Jovanovoj. Tri godine kasnije, Selimović je u svojim "Sjećanjima" ovo zapisao o tome kako ga je Beograd primio:
Često mislim i na divne ljude u Bosni.
I isti sam kakav sam bio ranijih šezdeset godina ma gdje sam živio."
U TUMAČENjU geneze Selimovićevog opredeljenja za pripadnost srpskoj književnosti - do koga nije došlo odjednom i iznenada, nego kroz duži period školovanja, lektire i sazrevanja na primerima iz literature na srpskom jeziku - hroničarima umnogome pomažu nedvosmisleni iskazi samog pisca (pre testamenta iz 1976. koji se čuva u Arhivu SANU). Šezdesetih godina prošlog veka neki "dobri i časni ljudi iz Zagreba" ponudili su da Selimovića uvrste u Ediciju izabranih djela hrvatske književnosti. Pisac je to odbio objašnjenjem da oseća pripadnost srpskoj književnoj sredini. U jednom pismu beogradskom kritičaru M. Maksimoviću, Selimović napominje da ne spada u one koji mogu da prevrnu ćurak "prema promenama vremena ili naletima ljutine", dodavši: "jer sam i 1941. bio dovoljno lud da za vreme ustaša napišem da sam Srbin. To sam i nemam šta da razmišljam" (pismo je objavljeno u kragujevačkom časopisu "Koraci" 1987).
Povodom oštrih kritičkih primedbi na čin P. Palavestre koji je 1972. u knjizi "Posleratna srpska književnost", uz druge srpske pisce iz BiH, obradio i Selimovića, pisac "Derviša" uputio je Palavestri pismo podrške u kome, tri godine pre testamentarne poruke pohranjene u SANU, piše: "Ja sam iz muslimanske porodice, iz Bosne, ali po nacionalnoj pripadnosti sam Srbin" (pismo je u celini objavljeno u knjizi Staniše Tutnjevića "Nacionalna svijest i književnost Muslimana", 2004). Iste 1972. Selimović se saglasio da "Derviš i smrt" bude objavljen u čuvenoj ediciji "Srpska književnost u sto knjiga" Matice srpske i SKZ. U uređivačkom odboru biblioteke sedeo je i Ivo Andrić. "Sem časti koja mi je ukazana uvrštenjem u jednu takvu uglednu ediciju, ja sam osjećao i zadovoljstvo zbog uviđajnosti što se moja književna pripadnost tako prirodno podrazumijeva", napisao je Selimović. Aprila 1980, u okviru priprema edicije "Srpski roman", Selimović upućuje Izdavačkom preduzeću "Nolit" pismo slične sadržine i podseća da su dileme oko pripadnosti njegovog dela korpusu srpske književnosti davno razrešene.
Pratite nas i putem iOS i android aplikacije
Pratite vesti prema vašim interesovanjima
Pročitajte više
UĐITE U SRŽ BRAKA: "Devojke, gledajte kako se ponaša u kafani"
"To je nesvestan izvor partnera i to je ta negativna zakonitost."
11. 02. 2025. u 09:18
"SIN MI JE PROBLEMATIČAN" Snežana otvorila dušu: "Ne mogu da kažem da se kajem, ali..."
DANAS kada se osvrne iza sebe Snežana tvrdi da bi neke stvari drugačije uradila.
10. 02. 2025. u 08:30
LUKA I KIM KARDAŠIJAN Ona želi da ga vidi, on joj poručio: "Ne, nemoj molim te da učiš slovenački!"
KOMENTAR Kim Kardašijan privukao je mnogo pažnje na društvenim mrežama, gde mnogi izražavaju sumnju da je ona zainteresovana za Dončića samo kao navijačica.
10. 02. 2025. u 16:53
ŽIVI BAJKU: Naša voditeljka trudna sa bivšim fudbalerom - otkrili i pol
"ALEKSA kaže da mama ima bebu u stomaku, ali koliko zaista razume tu konstataciju, videćemo za koji mesec. Vrlo je pažljiv i poslušan dečak tako da verujem da neće biti problema."
10. 02. 2025. u 19:28
TUŽNA SUDBINA: Ko je Mile koji ide lajkovačkom prugom iz čuvene pesme?
KOD kod nas ništa ne može da prođe bez kontraverzi i teorija zavera, a ta sudbina je zadesila i čuvenu pesmu. Iako je pesma Ide Mile lajkovačkom prugom bila i ostala jedna od najomiljenijih u narodu, u novije vreme se pojavljuju izvori koji tvrde da se ona znatno razlikuje od izvornog teksta, koji ima znatno moćniju poruku i potresniji kontekst.
11. 02. 2025. u 08:22
KAKO DETE NASLEĐUJE KRVNU GRUPU? Evo da li uvek mora da odgovara onoj koju imaju roditelji
UVREŽENO je mišljenje da krvna grupa deteta mora da bude ili od jednog ili od drugog, međutim, istina je da je genetika ovog procesa daleko složenija, a rezultati mogu da budu i te kako neočekivani.
10. 02. 2025. u 19:39
AMERIKANCI OTVORILI KINESKI BALON KOJI SU OBORILI: Ostali šokirani onim što se nalazi u njemu - "Mogli su nas špijunirati!"
KINESKI špijunski balon koji je 2023. godine preleteo Sjedinjene Države bio je opremljen američkom tehnologijom koja je mogla omogućiti špijuniranje Amerikanaca, prema izvorima koji su direktno upoznati sa tehničkom analizom koju je sprovela američka vojska.
11. 02. 2025. u 13:30
GRAĐANI U PANICI: More u Turskoj se povuklo više od 300 metara (FOTO)
NAKON serije potresa na Santoriniju, more u Izmiru i mnogim drugim mestima duž egejske obale povuklo se više od 200 metara, objavili su turski mediji.
11. 02. 2025. u 14:15
Veliki lanac supermarketa počeo da NAPLAĆUJE ULAZAK! Oko 1.500 din i NEMA prodavaca
PRVA i jedina takve vrste.
11. 02. 2025. u 13:19
Najnovije iz rubrike
PLANINA U KANADI NOSI IME ČUVENOG SRBINA: Junaštvo srpskog naroda pročulo se i preko okeana
VOJVODA Radomir Putnik davno se upisao u redove najvećih srpskih vojskovođa koji je predvodio vojsku u nekim od najneizvesnijih trenutaka naše istorije – Balkanskim i Prvom svetskom ratu.
11. 02. 2025. u 14:31
LEDENA KIŠA I OLUJNI VETAR: Zima se vraća - detaljna vremenska prognoza
REPUBLIČKI hidrometeorološki zavod objavio je novu prognozu.
11. 02. 2025. u 10:52
Ministarka dr Begović sa predsednikom SDAIA o saradnji Srbije i Saudijske Arabije u oblasti veštačke inteligencije
Na marginama Globalnog partnerstva za veštačku inteligenciju (GPAI) Ministarskog samita u Parizu, ministarka nauke, tehnološkog razvoja i inovacija Republike Srbije, dr Jelena Begović, sastala se sa Abdulahom Šarafom Algamdijem, predsednikom Saudijske uprave za podatke i veštačku inteligenciju (SDAIA).
11. 02. 2025. u 09:44
(MAPE) OČEKUJE NAS VELIKO ZAHLAĐENJE I SNEG: Temperatura pada na -15, a ovo je tačan datum kada nam stižu padavine
VREMENSKA klackalica nastavlja se u Srbiji. Temperature su danas otišle minus, a od srede nas očekuju i padavine, najavljuje meteorolog Ivan Ristić. Polarni vrtlog juri ka Srbiji velikom brzinom i za kratak vremenski period preći će 2.000 kilometara da bi stigao do nas. Nakon blagog otopljenja u Srbiju će ponovo doneti ledene dane.
11. 02. 2025. u 07:12
ŽENE VEKOVIMA NEGUJU ISTI OBIČAJ: Ovo je najvažnije verovanje za Prenos moštiju Svetog Ignjatija Bogonosca
SRPSKA pravoslavna crkva i pravoslavni vernici obeležavaju 11. februara praznik posvećen Prenosu moštiju Svetog Ignjatija Bogonosca, koji je živeo u prvom veku.
11. 02. 2025. u 06:53
Komentari (0)