SVETSKA PREMIJERA U JUGOSLOVENSKOJ KINOTECI: Pupin zvezda "Kodakovog" filma

ROČESTER, država Njujork, 30 jul, 1928 godine. U bašti kuće Džordža Istmana, vlasnika kompanije "Kodak", održan je prijem za birane goste iz vrha naučnog, političkog i kulturnog života Sjedinjenih Država. Među zvanicama su bili: Mihajlo Pupin, srpski pronalazač i fizičar, Tomas Alva Edison, pronalazač i pionir kinematografije, general Džon Peršing, komandant američkog ekspedicionog korpusa u Prvom svetskom ratu, Adolf Oks, osnivač i vlasnik "Njujork tajmsa", Ogden Rid, izdavač "Herald tribjuna", Hajram Persi Maksim, pronalazač i radio-pionir, Frederik Judžin Ajvs, pionir kolor i stereoskopske fotografije...

Kinoteka

Publika na preksinoćnjem otvaranju Festivala nitratnog filma u Kinoteci imala je priliku da prisustvuje svetskoj bioskopskoj premijeri nedavno otkrivenog nemontiranog 16-milimetarskog filmskog materijala na kojem je zabeležen pomenuti događaj, i vidi kadrove na kojima se, prvi i jedini put u svom životu, pojavio srpski velikan!

Kompanija Džordža Istmena, budući "Kodak", izmislila je te 1928. godine novi sistem filma u boji, a pomenuti materijal nastao je upravo na prezentaciji tog sistema, na vrtnoj zabavi kod Istmena u Ročesteru koja je okupila zvanice iz američkog naučnog, kulturnog i političkog života.

Novi sistem je testiran tako što su gosti na zabavi snimani, a nekoliko sati kasnije, kada su filmovi bili razvijeni, sa oduševljenjem su gledali sebe na velikom platnu - i to u boji! Uz Edisona, najupečatljivija ličnost među zvanicama, u fokusu snimatelja, bio je naš Pupin - i ovo je za sada jedino poznato pojavljivanje naučnika na filmskoj traci. Tim povodom veliki naučnik i srpski rodoljub Mihajlo Pupin izjavio je za novine: "Ovo je jedna od najboljih ilustracija koje sam ikada video, ilustracija mogućnosti potpune saradnje između čiste nauke i moderne industrije. Ova saradnja je najveći blagoslov današnjice, koji će stvoriti novi život za sve nas. To će biti naš spas."

No, kako se za tu traku uopšte saznalo, kako je pronađena i kako je došlo do toga da u Jugoslovenskoj kinoteci bude upriličena svetska bioskopska premijera ovog istorijski vrednog materijala, tek otkrivenog nemontiranog filma naslovljenog - "Kodakolor zabava, Ročester, Njujork 1928"?

To nam objašnjava selektor i umetnički direktor Aleksandar Saša Erdeljanović, upravnik Arhiva kinoteke, koji je i najzaslužniji za otkrivanje ovih ekskluzivnih dokumentarnih snimaka, ali i njihovo prispeće u Beograd.

- Moj prijatelj Miroslav Mika Stanković, veliki poznavalac Pupina i istraživač njegove biografije i dela, javio mi je da je u starim američkim novinama, iz te 1928, video zabelešku o postojanju snimaka sa proslave u bašti osnivača "Kodaka" Istmena, na kojoj je bio i Pupin - otkriva Erdeljanović. - Pozvao sam bivšeg direktora Ruske kinoteke Petra Bagrova, koji radi u Ročesteru u Muzeju Džordža Istmena, koji je potražio taj materijal i našao ga, poslao mi ga, a ja sam identifikovao Pupina na snimcima. Zbog značaja koji taj materijal ima za nas, dali su nam ekskluzivno pravo da film prikažemo, samo ovaj jedan jedini put na rođendan Kinoteke u večeri otvaranja Festivala nitratnog filma, a za ubuduće ćemo videti, još razgovaramo...

Jedino u Kinoteci

- PROGRAM iz fonda Jugoslovenske kinoteke u okviru Festivala nitratnog filma značajan je jer obuhvata projekcije osam filmova za koje se pouzdano zna da su jedine kopije na svetu, a koji su pronađeni u poslednjih godinu dana u Arhivu i identifikovani, neki i uz pomoć kolega iz inostranstva - kaže Erdeljanović, koji posebnu pažnju skreće i na "Sahranu pukovnika Vojislava Pavlovića" (1916), gde se na istom filmu (koji se prikazuje u nedelju, 11. juna) pojavljuju prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević i njegov najveći protivnik - pukovnik Dragutin Dimitrijević Apis, samo mesec dana pre hapšenja kojem je usledio Solunski proces 1917. godine.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije