DRVOREZBARI DEO KULTURNOG NASLEĐA SRBIJE? Bogata tradicija prisutna od praistorije do naših dana

ZNAMENITA Kolubarska škola drvorezbarstva, koju je još u 18. veku ustanovio kaluđer Hadži Ruvim Nešković, arhimandrit manastira Bogovađa kod Lajkovca, po svemu sudeći, i zvanično će postati deo baštine. Pokrenuta je, naime, inicijativa da ovaj autentični umetnički izraz bude upisan u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije, a cilj je i da se nađe i pod zaštitom UNESKO.

Foto B. Puzovic

Drvorezbarstvo na području čuvene reke Kolubare obnovljeno je u drugoj polovini prošlog veka, pojavom naivne umetnosti, čiji su najznačajniji predstavnici bili Bogosav Živković iz Kolubarskog Leskovca kod Lazarevca, te njegovi učenici Milisav Stojanović iz istog sela, Ilija Filipović iz obližnjeg Stepojevca, potom Dragiša i Milan Stanisavljević iz Jabučja kod Lajkovca. Danas, najpoznatiji predstavnik kolubarskog drvorezbarstva je vajar Milutin Ranković iz Lajkovca.

- Kolubarsko nasleđe i duhovna škola, koja dugo nije fizički postojala, svakako se kao nit protezala i oblikovala brojne stvaraoce od Hadži Ruvima do danas, i izrodila je umetnika Milutina Rankovića iz Lajkovca koji je dao najveći doprinos drvorezbarstvu - kaže istoričarka umetnosti Andrea Sokić iz Beograda. - Drvorezbarstvo u ovoj sredini prisutno je od praistorije do naših dana, ima bogatu tradiciju i nesumnjivo zaslužuje da se nađe u registru nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije, ali i pod zaštitom UNESKO.

Začetnik škole Bogosav Živković izlagao je širom sveta samostalno i na grupnim značajnim izložbama. Više puta je bio nagrađivan, a o njegovom stvaralaštvu najbolje svedoči Začarani vrt u rodnom selu, koji obiluje skulpturama u kamenu i drvetu, reljefima rezbarenih predmeta i oslikanim pomoćnim prostorijama. U Lazarevcu je oformljena ambijentalna celina - Kamengrad, čiji su autori Bogosav Živković i arhitekta Dragan Vukmirović, u kojoj su i elementi etno-nasleđa: mlinski kamenovi, žrvanj, ognjište, klupe... Živković je najviše poznat po monumentalnim skulpturama - stubovima orahovog drveta, po kojima je poput čipke rezbario plitke reljefe.

- Još izdaleka na orahovom stablu, skulpturi Živkovićevoj, naziru se likovi poput totema iz dalekih zemalja - kaže Andrea Sokić. - Već u bliskom susretu sa ovim nestvarnim delom posmatrač je oči u oči sa kolubarskim seljacima, sveštenicima, oračima, konjanicima, kraljevima i zabrađenim ženama povezanih plitko-reljefnom čipkom u jednu kompoziciju bez početka i kraja. Ti likovi rastu jedan iz drugog, neki usnulog pogleda, a neki okruglih očiju nalik onima na nemanjićkim kovanicama i dugim brkovima, svedoče da dolaze iz Srbije kakve više nema. Iako se razlikuju po stilu, Bogosavu Živkoviću i Milutinu Rankoviću je zajednička tradicija umetničke obrade drveta i poreklo - Kolubarska oblast.

Vajar, svešteni ikonopisac i drvorezbar Milutin Ranković iz Lajkovca stvara više od četiri decenije. Imao je preko 250 izložbi u zemlji i inostranstvu, njegova dela inspirisana su srpskom istorijom, tradicijom, pravoslavljem. Autor je jedinstvene galerije monumentalnih skulptura na Povlenu. Ovekovečio je književnike Radovana Belog Markovića i Petra Pajića, Savu Justina Popovića, a ove godine planirano je da bude otkrivena i bista vladike Nikolaja Velimirovića. Mnogi stručnjaci Rankovića smatraju direktnim sledbenikom Hadži Ruvima.

- Kolubara i brda su bogati hrastovinom, orahom i drugim plemenitim drvetom koje ruka veštog umetnika oblikuje u remek-dela. Hadži Ruvim razvio je značajnu rezbarsku veštinu i bio je jedan od poslednjih srpskih duborezaca i grafičara 18. veka - kaže Milutin Ranković.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije